1921 Anayasasının (Teşkilat-ı Esasiye) Özellikleri Nelerdir?
Türk Anayasaları, 19. Yüzyılda, II. Abdülhamit döneminde ilan edilen Kanun-i Esasi ile başlar ve 1982 Anayasasına kadar devam eder. Bu anayasal süreçte 1921 Anayasası yani Teşkilat-ı Esasiye, ayrı bir önem taşıyor. Cumhuriyete giden yolda önemli bir kilometre taşı olan 1921 Anayasası, o zamanki ülkenin durumu çerçevesinde hazırlanan ve kapsayıcı olmayan bir anayasadır.
1921 Anayasası, diğer bir ifadeyle Teşkilat-ı Esasiye’nin özellikleri nelerdir? Hangi maddeleri ne önem taşıyor? İşte kısaca 10 maddede 1921 Anayasasının (Teşkilatı Esasiye) Özellikleri
1-) Bu anayasada temel hak ve özgürlüklere yer verilmemiştir.
2-) Bu anayasa ile birlikte Kanuni Esasi de yürürlükten kaldırıldı. Kaldırılmasında etkili olan neden ise “ikili anayasal süreç” yaşanmasıdır.
3-) Ulusal (milli) egemenlik ilkesi “anayasal olarak” ilk kez kabul edilmiştir.
4-) Güçler birliği ilkesi benimsenmiş, Meclis hükümeti sistemi kabul edilmiştir.
5-) Yerinden yönetim ilkesi benimsenmiştir.
6-) Yargıdan söz etmeyen tek anayasa olması bakımından önemlidir.
7-) Tek yumuşak ve çerçeve anayasa olması bakımından da önemli bir anayasa olmuştur.
8 -) Bakanlar kurulu doğrudan doğruya/direkt olarak Meclis tarafından, kendi üyeleri arasından seçilirdi.
9-) Bu anayasada yerel yönetimler düzenlenmiştir.
10-) Meclis Hükümeti sistemi uygulanmıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 1 Nisan 1923 tarihinde seçimlerin yenilenmesi kararını vermiştir. İkinci Meclis seçimleri, Haziran-Temmuz 1923’te yapılmış, çalışmalara 11 Ağustos 1923’te başlanmıştır. Bu Meclis tarafından 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet ilan edilmiş ve anayasa da birtakım düzenlemeler yapılmıştır.
1923 Değişiklikleri
1-) Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyet olarak değiştirilmiştir.
2-) Cumhurbaşkanlığı makamı kurulmuştur.
3-) Cumhurbaşkanının TBMM tarafından kendi üyeleri arasından seçilmesi karara bağlanmıştır.
4-) Başbakan’ın Cumhurbaşkanı tarafından ve Meclis üyeleri arasından seçilmesi hükmü getirilmiştir.
5-) Bakanlar, Başbakan tarafından Meclis üyeleri arasından seçilmesi kararı verilmiş ve Cumhurbaşkanı tarafından Meclis’in onayına sunulacak hükmü getirilmiştir.
6-) Devletin dininin İslam; resmî dilinin ise Türkçe olduğu vurgulanmıştır.
