Adana-Mersin Demiryolları Meselesi Nedir? Nasıl Çözüldü?
Adana-Mersin demiryolları meselesi nedir? Adana-Mersin demiryolları meselesi nasıl çözüme kavuştu? Hangi yıl ve dönemde çözüldü? Daha önceki yazılarımızda İnkılap Tarihi ile ilgili pek çok konu başlığından ve Lozan meselelerinden söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca Adana-Mersin demiryolları meselesinden ve nasıl çözüme kavuşturulduğundan söz edeceğiz.
Adana-Mersin Demiryolları Meselesi
Adana ve Mersin arasındaki ulaşım ve ticareti sağlayan demiryollarının işletme hakkı Osmanlı Devleti’nden beri Fransızların elinde bulunuyordu. Türkiye Cumhuriyeti’nin, Osmanlı Devleti’nden kalan kapitülasyon ve ayrıcalıkların izlerini silmek ve tam ekonomik bağımsızlığını kazanmak için Lozan’da bu meseleden de kurtulması gerekiyordu. Ancak bu mesele Lozan‘da çözüme kavuşturulmadı.
Daha sonra Tevfik Rüştü Aras zamanında (04.03.1925-11.11.1938) Adana-Mersin demiryolları işletim hakkı Fransızlarla yeni bir sözleşme yapılarak alınmıştır. Bu satın alma işlemiyle birlikte Adana-Mersin demiryolları meseleside çözüme kavuşturulmuştur.
Bu millileştirme politikasının benzerlerini Mısır ve İran’da da görmek mümkün. Mısır’da Cemal Abdülnasır, Süveyş Kanalı’nı her ne kadar İngiltere, Fransa ve İsrail istemese de Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Rusya’yı arkasında alarak bu amacını gerçekleştirmiştir.
Hemen hemen bu olayla aynı yıllara tekabül ede bir zamanda da Muhammed Musaddık, İran’da petrolün İngilizlerin elinden alınıp İranlılara verilmesini öngören yasayı Meclis’ten geçirmeyi başarmıştır. Nitekim daha sonra Ajax Operasyonu ile Muhammed Musaddık görevinden alınmış ve ev hapsine konmuştu. Ev hapsine konan Musaddık, 10 sene sonra hayatını kaybedecekti.
Burada da aynı mantığı görmekteyiz. Adana-Mersin demiryolları meselesinin çözümü, sadece bu iki olay nezdinde çok daha değerlidir. Detaylı bilgiler için Mısır’ın Süveyş Kanalı’nı millileştirmesi ve İran’ın petrolü millileştirmesi yazılarımızı okuyabilirsiniz:
- Süveyş Krizi
- İran Petrollerinin Millileştirilmesi 1
- İran Petrollerinin Millileştirilmesi 2
- Ajax Operasyonu
