Ahlak, Bilgi ve Akıl
Ahlak var olmanın en önemli temellerinden, olmazsa olmazlarından, olunca hayatı anlamlandıran başlıca değerlerin en değerlisidir. Ahlak olmadan bir millet, bir dil ve din olamaz. Bütün kahramanlıklar ve dindarlık taklit olmadan olmaz der Eric Hoffer, gayet doğru ve mantıklı bir sözdür. Taklit olmadan hiçbir kahramanlık ve dindarlık hayal edilemez, hep birilerinden duyduğumuz ve gördüğümüz şeylerin taklidi ile bir değere bürünürüz.
Taklit ise bütünüyle ahlakın bir parçasıdır. Taklit ahlak ile birleşince asıl taklit olur. Olduğu gibi özümsemek, hiçbir değişikliğe gitmeden değer aşılanmaya çalışmak ahlaki derecede önemli ya da önemsiz taklitle alakalıdır. Ahlak ve doğal bir sonucu olarak taklitin özü ise bilgidir. Bilgi hem ahlakın hem de taklitin temelini oluşturur. Bilgisizlikten doğan her türlü yanılgı ahlaken çöküntüye ve takliden bozulmalara yol açar. Bilgiyi bir fener olarak görmek gerekir. Karanlığı aydınlatan, görünmezleri gösteren, görüş açısını genişleten bir maddiyat veya maneviyat gibi. Bilgisizliğin kısa ve uzun vadede sonuçları hem birey hem de millet için korkunç olabilir. Bağnazlık denilen olgu ise daha çok bilgisizlikten kaynaklanır.
Akıl ise insana mahsus olarak verilen, ayrıcalıklı bir nimettir. Akıl, kavramaktır ve doğruyu gözlemlemeden bilgiye karar vermemektir. Bilginin hükmünü veren asıl olgu akıldır. Akıl olmadan insanda muhakeme yeteneği olmaz ve insan duygularıyla hareket eder, inisiyatif kullanır. Aklı olan her vicdan, ahlaken doğru yolda ilk adımı atmıştır. Doğruluğa ve kesinliğe giden yolda akıl insanın en büyük yardımcısıdır. İlahi yollarla bilginin gelmediğini varsayarsak eğer insanın tek tutunacak dalı kendi aklıdır.
Doğrular ve yanlışlar, iyilikler ve kötülükler, güzellikler ve çirkinlikler insanın aklıyla karar verdiği göreceli değerlerdir. Genel doğrular, güzellikler ve iyilikler olsa da zıttı olanları savunanlar ve kaide olduğunu sabunlar da vardır. Akıl bu yolda insana yol göstericilik görevini üstlenir. Ahlak bilgiye; bilgi ise akıla bağlıdır. İdealize bir toplumun olmazsa olmazı da akıldır. Çünkü akıl her sorunu ve ihtilafı çözecek yegane çözüm yoludur.
