Edebiyatİnceleme

Ahmet Hamdi Tanpınar’ı Anlamak

Ahmet Hamdi Tanpınar denilince akla ilk gelen şeyler; Bursa, ruh tahlilleri, uzun ve akıl bulandırıcı kelimeler, ilk okunduğunda birşey anlaşılmayan ancak ikinci üçüncü kez okununca anlaşılan her biri şaheser niteliğindeki romanlar, yeşilin en koyusu, saatlerin en çetrefillisi gibi birbirinden çok da alakasız durmayan ama birleştirilmesi zor konular oluyor.

Ahmet Hamdi Tanpınar romanlarında okuyucuları sükuta davet ediyor. Şahsen Ahmet Hamdi Tanpınar romanlarının metroda, kalabalıkta veya ayaküstü okunacak romanlar olduğunu düşünmüyorum. Bilakis üzerinde kafa patlatılacak, her kelimenin ikinci ya da üçüncü anlamına bakılacak, noktası virgülüne; soru işareti ünlemine karışmadan akılda tutulması gereken romanlar olduğuna inanıyorum. Örneğin Huzur romanını polisiye romanları gibi tek seferde, tek nefeste okuyup bitiremezsiniz, Tanpınar buna müsade etmez. Onun için özen gösterilmesi gerektiğine inanır Tanpınar. Cümleleri uzun uzundur. Kelimeler sıradan değildir. Bazı kelimelerini ilk defa duymasak da kulakları çoğu zaman tırmalar niteliktedir. Benzetmeler ise insanı şaşırtacak derecede farkı ve bir o kadar özgün bezenmiştir.

Aşkı, sevgiyi, dostluğu, bağlılığı, sadakati insandan yola çıkarak anlatır. Karakterleri adeta konuşturan Tanpınar okuyucuya da yorumlaması için açık kapılar bırakır. Huzur romanında Mümtaz ile Nuran’ın sıra dışı aşklarını ele alır. Saatleri Ayarlama Enstitüsünde ise çok başka bir metafor ile karşımıza çıkar.

Anlaşılması en güç yazarlardan biri olarak yazın tarihimize geçen Ahmet Hamdi Tanpınar ve romanları için daha fazla yorum yapmaya gerek yok çünkü Tanpınar gelecekte benim romanlarımı birileri yorumlamasın, herkes yorumlasın diye yazmış gibi geliyor bana. Herkesin çıkardığı anlamlar bambaşka. Herkes kendine bir pay biçmiş ve ona göre yorumluyor. Her yaşta, her çağda farklı bir anlam bütünlüğüne bürünüyor. Gençliğinde Huzur romanını okumuş birinin aldığı haz ve anladıkları yetişkinlikte farklı yaşlılığında ise çok daha farklı olabiliyor. Okunması gereken en önemli yazarlarımızdan biri olan Tanpınar’a aşina olmayan bir nesile yabancıyız demeden önce Tanpınar’ı anlamak ve anlatmak gerekir.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.