Psikoloji

Akran Baskısı veya Akran Zorbalığı Nedir?

Akran baskısı veya akran zorbalığı. Bireyin sahip olduğu akranların, yaş gruplarının tutum ve davranışlarında bir şeyi yapmak veya gerçekleştirmek için bireye ısrar etmesi ve akranları tarafından teşvik veya cesaretlendirilmesine denmektedir. Örneğin okulda kaçma olayı buna örnek olarak gösterilebilir.

Akran baskısı, bir ergene veya bir öğrenciye arkadaşları tarafından ne yapması gerektiğinin ”direkt” olarak söylenmesi biçiminde olabileceği gibi ergenin veya öğrencinin bir gruba katılmak veya dahil olduğu grupta etkinliğini devam ettirebilmek amacıyla belirli bir davranışı, kendini zorunlu olmak suretiyle gerçekleştirmesi şeklinde de meydana gelebilir. Mesela marka takıntısı/markalı giyinme.

Akran baskısı, ergenlerin çoğunlukla arkadaşları tarafından kabul edilme veya onaylanma gereksinimlerinden dolayı ortaya çıkmaktadır.

Referans Grubu: Bireyin henüz dahil olmadığı ancak olmayı istediği ve bunun için çeşitli çabalar gösterdiği gruplara verilen isimdir. Referans gruplarına, bireylerin özenti duymalarından dolayı ”özenti grupları” adı da verilmektedir.

Akran baskısı, sözlü veya sözlü olmayan mesajlarla karşı tarafa iletilebilir ve bireyin (ergenin) kendi değerlerine göre davranışı yargılamadan uyması konusunda bir zorlayıcılık taşımaktadır. Genellikle akran gruplarında yaşanan ve özellikle dolaylı baskı sonucunda bazı bireyler (ergenler) risk alma davranışı ve suç kabul edilen davranışlar gösterebilir.

Olumsuz Risk Alma Davranışı

Olumsuz risk alma davranışı, bireylerin sağlığını tehlikeye atan ve hayati tehlike meydana getiren davranışları yapmasına denir. Daha açık bir ifadeyle, bireylerin mevcut durumlarını değerlendirmesi ve söz konusu durum içerisinde, tehlike oranı yüksek olanı tercih etmesine denir.

Akran zorbalığına boyun eğme ile birlikte gençlerde farklı risk alma davranışları görülebilir. Bu risk alma davranışlarından bazıları kısaca şunlardır:

  1. Sigara içme
  2. Alkol ve madde kullanımını deneme
  3. Okuldan kaçma, okula devam etmeme, kopya çekme
  4. Ders dışı aktivitelere daha az zaman ayırma
  5. Akademik performans düşüklüğü
  6. Hırsızlık, mağazadan mal çalma
  7. Çetelere katılma

Akran Baskısının Diğer Değişkenlerle İlişkisi

  • Akran zorbalığı ile risk alma davranışı arasında pozitif bir korelasyon söz konusudur. Akran zorbalığı düzeyi yükseldikçe risk alma davranışı da azalma göstermektedir.
  • Akran zorbalığı düzeyi aynı olan kız ve erkekler karşılaştırıldığında erkekler kızlardan daha fazla risk alma davranışı eğilimindedir.
  • Akran zorbalığı ile sigara içme davranışı arasında yine pozitif bir korelasyon vardır. Akran baskısı arttıkça sigara içme oranı da artmaktadır.
  • Akran baskısı (zorbalığı) ile okul başarısı (akademik başarısı) arasında negatif yönde bir korelasyon vardır.

Akran Baskısının Nedenleri

  • Kabul görme ve onaylanma ihtiyacı
  • Öz güven eksikliği
  • Çatışma ve çözüm bulma becerilerinde eksiklik
  • Yakınlık, bir gruba dahil olma ihtiyacı
  • Reddedilme, dışlanma ve alay edilme korkusu
  • ”Adam yerine konma” sözünü dinlettirme gereksinimi
  • Sosyalleşme becerilerinde eksiklik
  • ”Hayır” diyebilme becerisinden yoksunluk
  • Aşırı baskıcı ya da aşırı rahat aile tutumları
  • Sağlıksız rol modelleri
  • Aile içi iletişim eksikliği

Okullarda Akran Baskısı (Zorbalığı) ile Baş Etmek İçin Neler  Yapılabilir?

Öğrencilerin sözel olan ve sözel olmayan kendini ortaya koyma becerilerini öğrenmelerini, akran zorbalığıyla baş edebilmelerine yardımcı olabilir. Bunun için atılganlık becerileri ve iletişim becerileri geliştirme çalışmaları yapılabilir.

Okullarda basit önleme çalışmalarında ”etkili davranma becerileri” tüm öğrencilere yönelik öğretimin yanı sıra bu çalışmalarda riskli gruplara odaklanma da önemlidir. Bu gruplara çatışma çözme, sosyal problem çözme eğitimleri verilebilir.

Ve son olarak, dışa yönelik ciddi ve açık kızgınlık, saldırganlık davranışları gösteren hedef öğrencilere saldırgan davranışlar sergileyen davranışların neler olabileceğini eğitim ve başa çıkma eğitimleri verilebilir.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.