Amerikan Psikiyatri Birliği’ne (DSM IV) Göre Otizm Tanı Ölçütleri

Otizm Spektrum Bozuklukları ya da eski adıyla Yaygın Gelişimsel Bozukluklar şeklinde isimlendirilen otizm, doğuştan olan, beynin ve sinir sisteminin farklı yapısından ya da işleyişinden kaynaklandığı kabul edilen nörobiyolojik bir bozukluktur. Otizm, genellikle erken çocukluk dönemlerinde fark edilmekte ve yaşam boyu sürmektedir.

Otizm doğuştan gelen bir rahatsızlık olmasına rağmen anne karnında tanı alınması mümkün değildir. Kalıtsal olabileceği düşünülen otizm spektrum bozukluklarının geni veya genleri henüz bulunamamıştır. Otizmin bilinen bir nedeni bulunmamaktadır. Otizmin nedeni ve neden olan genlerin saptanamaması tedavinin bulunmasının önüne geçen önemli etkenler arasındadır.

Yapılan araştırmalara göre otistik spektrum bozuklukları yaklaşık her 150 çocuktan birini etkilemektedir. Ayrıca, erkeklerde görülme sıklığı kızlara göre dört kat fazladır. kızlarda görülme sıklığının az olmasının yanında hastalığın etkileri daha şiddetli görülmektedir.

Otistik spektrum bozukluğuna sahip bireylerin çoğunluğunda, farklı düzeylerde zekâ geriliği görülmektedir. Küçük bir kısmında(yaklaşık %10) çok güçlü bellek, müzik yeteneği vb. üstün özelliklere rastlanır.
Otizm tanısı genellikle 6. Aydan itibaren ebeveynlerin çocuklarında gördüğü belirtiler üzerine hastanelere başvurmasıyla anlaşılır. Erken dönemde ebeveynlerin çocuklarda gözlemlediği belirtiler şu şekildedir.

• Göz teması kurmama
• İsmiyle seslenildiğinde tepki vermeme
• Komutlara karşı tepkisiz kalma
• Huzursuzluk
• Uyku problemleri
• Konuşmama ya da konuşmada gerilik
• Bazı hareketlerin tekrar edilmesi

Otizm tanısı koyabilecek uzmanlar çocuk ruh hastalıkları uzmanları ve çocuk nörologlarıdır. Tanı koyma amacıyla otizme yönelik ayrıntılı değerlendirme yapılır. Birçok psikiyatrik hastalığın teşhisinde olduğu gibi otizm spektrum bozukluklarının teşhisinde de Amerikan Psikiyatri Birliği’nin 1994 yılında yayınlamış olduğu Mental Bozuklukların Tanımsal ve Sayımsal Elkitabı kullanılmaktadır.

Amerikan Psikiyatri Birliği DSM IV Tanı Ölçütlerine Göre Otizm Tanı Ölçütleri

A) En az ikisi 1. maddeden ve birer tanesi 2. ve 3. maddeden olmak üzere; 1. 2. ve 3. maddelerden toplam 6 ya da daha fazla maddenin bulunması.

Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile kendini gösteren toplumsal etkileşimde nitel bozulma:

• a. toplumsal etkileşim sağlamak için yapılan el-kol hareketleri, alınan vücut konumu, takınılan yüz ifadesi, göz göze gelme gibi birçok sözel olmayan davranışta belirgin bir bozulmanın olması
  
• b. yaşıtlarıyla gelişimsel düzeyine uygun ilişkiler geliştirememe
  
• c. diğer insanlarla eğlenme, ilgilerini ya da başarılarını kendiliğinden paylaşma arayışı içinde olmama (örn: ilgilendiği nesneleri göstermeme, getirmeme ya da belirtmeme
  

Aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile kendini gösteren iletişimde nitel bozulma:

• a. Konuşulan dilin gelişiminde gecikmenin olması ya da dilin hiç gelişmemiş olması(el-kol ya da yüz hareketleri gibi diğer iletişim yollarıyla bunun yerini tutma girişimi eşlik etmemektedir.)
• b. Konuşması yeterli olan kişilerde, başkalarıyla söyleşiyi başlatma ya da sürdürmede belirgin bir bozukluğun olması
• c. Basmakalıp ya da yineleyici özel bir dil kullanma
• d. Gelişim düzeyine uygun çeşitli imgesel ya da toplumsal taklitlere dayalı oyunları kendiliğinden oynamama

Aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile kendini gösteren davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici örüntülerin olması:

• a. İlgilenme düzeyi ya da üzerinde odaklanma açısından olağandışı, bir ya da birden fazla basmakalıp ve sınırlı ilgi örüntüsü çerçevesinde kapanıp kalma
• b. Özgül, işlevsel olmayan, alışılageldiği üzere yapılan gündelik işlere ya da törensel davranış biçimlerine hiç esneklik göstermeksizin sıkı sıkıya uyma
• c. Basmakalıp ve yineleyici motor manyerizmler (örn: parmak şıklatma, el çırpma ya da burma ya da karmaşık tüm vücut hareketleri)
• d. Eşyaların parçalarıyla sürekli uğraşıp durma.

B) Aşağıdaki alanlardan en az birinde, 3 yaşından önce gecikmelerin ya da olağandışı bir işlevselliğin olması:

1-Toplumsal etkileşim,

2- Toplumsal iletişimde kullanılan dil ya da

3-Sembolik ya da imgesel oyun

C) Bu bozukluk Rett Bozukluğu ya da Çocukluk Dezintegratif Bozukluğuyla daha iyi açıklanamaz.

Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk YGB

Bu kategori atipik otizmi de kapsar. Başlangıç yaşının geç olması ya da gözlenen semptomların atipik olması ya da gözlenen semptomların tanı koymak için yetersiz kalması ya da bunların hepsinin bir arada bulunması nedeniyle Otistik Bozukluk için tanı ölçütlerini karşılamayan klinik görünümleri içermektedir.

Ortak Problem Alanları

1- Sosyal etkileşimde bozukluk

2- Dil, konuşma ve sözel olmayan iletişimde bozukluk

3- Tekrarlayan davranışlar, kısıtlı ilgi alanları(APA,1994)

Otistik spektrum bozukluğunda erken teşhis tedavi için önemli bir yere sahiptir. Yapılan araştırmalar erken yaşta tedaviye başlayan bireylerde otizmin etkilerinin daha az görüldüğünü göstermektedir. Bu doğrultuda yapılan diğer araştırmalarda bu bulguyu destekler niteliktedir. Bir başka araştırmanın sonucuna göre erken tanı ve doğru bir eğitim yöntemi ile yoğun olarak eğitim alan çocukların yaklaşık yüzde ellisinde otizmin belirtileri kontrol altına alınabilmekte ve gelişim sağlanabilmektedir. Çocuklarda büyük ilerleme kaydedilmekte ve hatta bazı otizmli çocukların ergenlik dönemine geldiklerinde akranlarından farkı kalmayabilmektedir.

Kaynakça

American Psychiatric Association (1994) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı (DSM-IV), (çev. E Köroğlu), Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Anahtar kelimeler: Otizm, otizmin nedenleri, otizmin belirtileri