Türk Devletleri Tarihi

Divan-ı Mezalim Nedir? Divan-ı Mezalimin Görevleri Nelerdir?

Divan-ı Mezalim, özellikle Türkiye Selçuklularında ve Büyük Selçuklularda hukuk sisteminin en önemli parçalarından biri olmuştur. Divan-ı Mezalim nedir? Görevleri nelerdir?

Divan-ı Mezalim Nedir?

Divan-ı Mezalim, Selçuklularda adalet sisteminin en temel organlarından biri olmuştur. Divan-ı Mezalime “sultan” başkanlık etmiştir.

Divan-ı Mezalim; yasama, yürütme ve yargı gibi görevlerin yanı sıra idari, dini ve ekonomik alanlarda da birtakım görevler üstlenmiştir.

Divan-ı Mezalim, bir çeşit “yüce divan” olarak da düşünülebilir.

Selçuklu Devleti’nde sınırların genişlemesine bağlı olarak taşrada yer alan görevlilerin merkeze gelmeleri de zorlaşmıştır. Divan-ı Mezalimler bu yüzden taşrada da kurulmuştur.

Divan-ı Mezalimin Görevleri Nelerdir?
  1. Vakıfların denetlenmesi görevini üstlenmişlerdir.
  2. Yöneticiler ve devlet memurları hakkındaki şikayetleri incelemek de yine Divan-ı Mezalim’in görevleri arasında yer alıyordu.
  3. Muhtesibin ifa edemediği (yerine getiremediği) kararların uygulanması yükümlülüğü de yine Divan-ı Mezalimdeydi.
  4. Divan-ı Mezalim, kadı mahkemelerince verilen kararları uygulamışlardır.
  5. Açık ibadetlerin yerine getirilmesini sağlamışlardır.

Selçuklu Devleti’nde hukuk sistemi tıpkı Osmanlı Devleti’nde olduğu gibi şer’i hukuk ve örfi hukuk olarak ikiye ayrılmıştır. Divan-ı Mezalim’de verilen kararlar “şer’i hukuk” ve “örfi hukuka” uygun olarak veriliyordu. Şer’i hukuk kısaca;

  • Aile
  • Miras
  • Ölüm
  • Ticaret
  • Vakıflar

gibi konuları incelerken örfi hukukun ilgi alanları ise kısaca şunlardır;

  • Yönetim
  • Askerlik
  • Maliye

Örfi hukukun kaynağı genel olarak Türk adet ve göreneklerine göre uygulanan kurallar iken şer’i hukukun kaynağı ise Kuran, Hadis, İcma, Kıyas olmak üzere dörde bölünmüştür. Edille-i Şeriyye olarak da bilinen bu kaynaklar ayrıca hüküm vermek için gerekli olan şartlardır.

Türk Devletlerinde, hukuk her ne kadar yazılı olarak gelişmese de özellikle İslamiyetten sonra yazılı hukuk gelişmeye başlamıştır.

Selçuklu Devleti’nde görülen Divan-ı Mezalimin kaynağı ise yazılı kaynaklardan oluşmaktaydı. Divan-ı Mezalimde verilen hükümler hem şer’i hukuka hem de örfi hukuka uygun olarak verilirdi.

Konuyla ilgili olarak ilgili kategorisine veya aşağıdaki Selçuklu Ordusunu Oluşturan Unsurlar yazısına tıklayabilirsiniz.

Selçuklu Ordusunu Oluşturan Unsurlar Nelerdir?

 

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.