Hazarlar Kimdir?

Kavimler Göçü sonrasında yaşanan domino etkisi ve Avrupa’da artan kaotik dönem, beraberinde kıta Avrupa’sında pek çok devletin farklı bölgelerde başka milletlerle bir arada yaşamasına, yeni devletlerin tarih sahnesine çıkmasına yol açmış ve dünya tarihi bu göçten sonra farklı bir boyuta ulaşmıştır. Kavimler Göçü sonrasında dünyanın muhtelif yerlerinde kurulan Türk devletlerinden en ilgi çekici olanı belki de Hazarlardır. Peki Hazar’lar hakkında ne biliyoruz? Hazar’lar Kimdir? Nerede kurulmuşlardır? Hazar’ların özellikleri nelerdir? Hazarlar ve Musevilik arasındaki ilişki neye dayanmaktadır? Tüm yönleriyle kısaca Hazar’lar.

Hazar’lar Kimdir?

I. Köktürk Devleti’nin sona ermesinin ardından Karadeniz’in kuzeyinde ve Kafkaslar’da bir hakanlık biçiminde kurulan Hazar’lar, bölgede güçlü bir devletin temellerini atmışlardır. Hazar’ların kuruluş yılı olarak 630 tarihi kabul edilmektedir.

Hazarlar, Kavimler Göçü sonrasında Avrupa’da kurulan ilk Türk devletleri en kuvvetli ve en uzun ömürlü devlettir.

Günümüzde Hazar’lara ait kayda değer en önemli bilgiler daha çok başkalarının onlar hakkında söylediklerinden oluşuyor. Hazar’lar hakkındaki önemli bilgiler İbn-i Havkal’ın Seyahatnamesinde yer almaktadır. Bu, Hazar’ların diğer Türk Devletleri gibi yazıya önem vermediğine işaret.

Hazar’lar hakim oldukları bölgede Bizans, Sasani ve diğer Müslüman Araplarla gerek ticari gerekse siyasi ve ticari anlamda gelişmiş bir iletişim ağına sahiptiler.

Hazarlarda Yönetim Biçimi

Eski Türk Devletlerinde olduğu gibi Hazarlarda da çift başlı bir yönetim söz konusuydu. Hazar’larda devletin başında genelde bir Kağan bulunur fakat Kağan, yönetimde sembolik olarak görev alırdı. Devlet yönetimi ile ilgili işler Kağan’dan daha etkili bir isim olan Bey’in elinde bulunuyordu. Bu durum Hazar’larda “çift hakimiyet” anlayışının egemen olduğu anlamındadır.

Diplomasi Alanında Hazar’lar

Hazarlar, Bizans-Sasani Savaşları sırasında Bizans’ın yanında olmuşlar ve Güneydoğu komşusu olan Sasanilerin zayıflamasına neden olmuşlardır. Zayıflayan Sasaniler daha sonra Hz. Ömer zamanında yapılan Kadisiye ve Nihavent Savaşları sonucunda yıkılmış, İran coğrafyası İslam orduları tarafından fethedilmiştir.

Bu durum, ilerleyişini sürdüren İslam Orduları ile Hazar’ları karşı karşıya getirmiştir. İslam ordularının İran’ın kuzeyinden Kafkasya Bölgesine ilerlemesi ile ilk Arap-Türk çatışması başlamıştır.

VII. Yüzyılın sonlarında meydana gelen bu çatışma Emeviler döneminde artarak devam etmiş fakat Abbasiler döneminde yavaşlayarak son bulmuştur.

Hz. Osman döneminde, 644 ila 656 yılları arasındaki 12 yıllık dönemde Araplarla Hazar’lar devamlı olarak bir çatışma halinde olmuşlar fakat Hazar’lar İslam ordularının ilerleyişine müsade etmemişlerdir. Şu anda Kafkasya’nın Müslüman olamamasının asıl unsuru Hazarlardır.

Hazar Barış Çağı

Hazar’ların bölgede önemli bir güç olması ve bölgedeki diğer milletlerle gerek ekonomik bağlarının gerekse sosyal ilişkilerinin kuvvetli olmasından dolayı yer aldıkları coğrafyada huzuru ve güvenliği sağlamışlar ve ulaşım ağlarının sağlıklı işlemesinde önemli görevler üstlenmişlerdir. Hazar’ların söz konusu bu dönemi tarihe “Hazar Barış Çağı” olarak geçmiştir.

Hazarlar ve Musevilik

Hazarlar, Museviliği tarihte ilk kez sonradan kabul eden devlet olması bakımından oldukça önemlidir. Bunda bölgedeki Kripto Yahudilerin etkisi büyüktür. Yönetici zümresinin Musevi olduğu Hazar’larda bölgedeki diğer devletlerin de etkisiyle İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik gibi dinler de yaygınlık göstermiştir.

Macar tarihçi Arthur Koestler’in On Üçüncü Kabile adlı eseri, tarihte ilk kez Museviliği benimsemiş bir devlet olan Hazar’ları ve dönemin sosyal ve siyasi koşullarını ele almıştır.

Hazarlar ve Ruslar 

Ruslasın tarih sahnesine çıkmasında bir Türk Devleti olan Hazar’ların etkisi oldukça büyük. Zira o dönemde şimdiki Moskova topraklarının da kuzeyinde ilkel bir şekilde yaşayan Ruslar, Hazarlar sayesinde örgütlenmeye başlamışlardır.

Hazar’ların en büyük tesiri Ruslar üzerinde gerçekleşmiş ve şu anki Rusya’nın kuzeyinde bulunan Rus Prenslikleri, Hazar’ların idari ve askeri alandaki teşkilatlanma yapısını örnek olarak güçlenmişlerdir.

Hazar’ların Yıkılışı

Özellikle VIII. ve IX. Yüzyılda Doğu Avrupa’nın en önemli gücü olan Hazarlar, X. Yüzyıl ile beraber bir Türk boyu olan Peçenek akınları ile zayıflamaya başlamıştır. Peçenek akınları ile zayıflayan Hazarlar, zamanla ticaret yolları üzerindeki denetimlerini kaybetmişler ve bu durum ekonomilerinin bozulmasına neden olmuştur. Bu durumdan istifade eden Rus Prenslikleri, Hazarlar’a son vermişlerdir.

Hazarlar Hakkında Bilinmesi Gerekenler

– İlk Türk-Arap Savaşları, Hazarlar Dönemi’nde başlamıştır.

– Kafkasların Müslüman olmasını engellediler.

– Hazar ülkesindeki Müslümanların önderlerine “Hazz” adı verilmiştir.

– Hazarlar, ordusunda paralı askerlere yeren veren tek Türk devletidir.

– Hazar’lara dair kayda değer en önemli bilgiler, İbn Havkal Seyahatnamesi’nde yer almaktadır.

– Museviliğe inanan tek Türk devleti Hazarlardır.

– Hazarlar Kürk Yolu üzerinde yoğun ticaret yapmışlardır.

– Günümüzde Polonya sınırları içerisinde yaşayan Karay Türkleri, Hazar’ların devamıdır.