Siyaset

İsyan Nedir? İsyanın Nedenleri Nelerdir? İsyan Kavramına Kısa Bakış

İsyan ya da ayaklanma. Halkın belirli bir olay, gelişme ya da durum karşısında kolektif hareket ederek sivil itaatsizlik eylemleri ile söz konusu olay, gelişme ya da durum karşısında tepki göstermesi sonucu ortaya çıkan düzensizlik ve tek taraflı topyekün savaş halidir. İsyanlar, bir devlete ya da gruba yapıldığı gibi bir kuruma ya da kişiye de yapılabilir.

İsyanların Özellikleri Nelerdir?

İsyanların ortaya çıkmasındaki en temel nedenlerden biri halkın uygun bir şekilde yönetilememesidir. Halkın bu kendisine layık bir şekilde yönetilememesi, tepki ve İsyanları ortaya çıkarmaktadır.

İsyanlar bir kaos ortamıdır. İsyanlar eğer kontrol edilemezse yağma ve faili meçhul cinayetler gibi gelişmeler oldukça fazla yaşanabilir.

İsyanların Bastırılması

isyan

İsyanlar, kontrol edilmesi için devletler tarafından önlenir. Buna da isyanların bastırılması denir. Özellikle Osmanlı Devleti’nde adını sıklıkla duyduğumuz isyanların bastırılması, isyanın daha geniş bir alana yayılmasını engellemek için yapılan ilkel ve demokratik olmayan bir yöntemdir.

Özellikle Osmanlı Devleti Yunan isyanlarına karşı, isyanı bastırma yöntemine başvurmuştur. Örneğin 1822’de çıkan Mora yarımadasındaki Rum İsyanını, Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım isteyerek bastırmıştır.

İsyanların bastırılması, zorla ve kanla gerçekleşen bir yöntem olduğundan ilkel bir method olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira demokratik yollarla çözülmesi gereken bir mesele, devletin gücünü kullanarak isyanları bastırması ile sonuçlanıyor. Bu ise otorite, iktidar ve güç arasındaki ilişkinin bir neticesi.

İsyanlar ve İç Savaş

Her isyan bir iç savaş çıkartabilecek güçte ve konumda olduğundan ötürü isyanlar, devletler ve uluslararası sistem için her zaman büyük bir tehlike arz etmiştir. İç savaşın en büyük sebeplerinden biri, toplumun belirli konularda topyekün isyan etmesidir. İsyanın başka gruplara ve kişilere sıçraması, iç savaşın başlangıcıdır.

Suriye’deki İç Savaşın sebeplerine baktığımız zaman Esed rejimine karşı olan insanların taşkınlığı ve bunu fırsat bilen diğer grupların ülkede taşkınlığı iyice artırması olduğunu görüyoruz.

İsyanlar ve Vandalizm

İsyan, her ne kadar haklı sebeplere dayanıyor olsa da her isyan, beraberinde taşkınlığı ve vandalizmi de doğurur. Vandallık, yani kamu ve şahsi mallara tecavüz.

İsyanlarda öfkenin kontrol edilememesi durumunda ortaya çıkacak sonuçlar umulandan daha fazla olabilir. Bu insanın doğası gereği saldırmaya ve saldırganlığa yatkın olmasından kaynaklanır. Öte yandan vandalizm, beraberinde devletlerin müdahale hakkını doğurduğu gibi bu da bir iç savaş sebebidir. Devletle halkın ya da gücü elinde bulunduran ile hakkını isteyen arasındaki kavga geniş boyutlarda tezahür edebilir.

İsyanlar ve Destekçi Güçler

İsyan, geniş bir alana ve kitleye yayıldığı zaman belirli bir gücün isyanın arkasında olması gerekir. İsyanın sonucunda amaçlanan şeylerin gerçekleşmesi için isyanın arkasında belirli bir gücün durması gerekir.

Örneğin Muhammed Musaddık’ın İran petrollerini millileştirdiğini açıklamasının ardından Amerika ve İngiltere’nin duruma karşı çıkması sonucu Ajax Operasyonu düzenlenmiş ve Musaddık görevinden uzaklaştırılmıştı. Ajax Operasyonundan önce Amerika ve İngiltere, İran’da göstericilere milyon dolarlar harcamış ve halkı sokaklarda daha etkin mücadele etmesini sağlamıştı.

Tıpkı bu örnekte görüldüğü gibi isyanlar belirli güçler tarafından desteklenmediği müddetçe bastırılır ve amacına ulaşamadan biter. İsyanlar ancak, arkalarında önemli güçler olduğu müddetçe başarılı olabilirler. Medya bunun için en önemli araçtır.

İsyan ve Haklılık

Her isyan, altında haklılık payı içermeyebilir. Tarihte pek çok isyanın altında yatan sebepler haklı sebepler olsa da bazı isyanlarda sebep yoktur, ya da geçersiz bir sebep vardır.

Örneğin Bizans döneminde Maviler ve Yeşiller adlı iki takımın taraftarları arasında “şovenizm” temelli bir isyan başlamış ve isyan fazla büyümeden Bizans tarafından bastırılmıştır.

Tarihteki Önemli İsyanlar 

Fransız İhtilali 

Tarihin belki de en önemli isyanlarından biri olan Fransız İhtilali, özellikle sonuçları bakımından dünyanın en önemli isyanlarından birini oluşturmuştur. Öyle ki bu tarihten itibaren dünya, modern bir şekilde evrilmeye başlamıştır.

Patrona Halil İsyanı 

Lale Devri’ndeki lüks yaşam ve Anadolu’daki halkın yaşamı arasındaki büyük tezat, isyanın ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.

Celali İsyanları

Anadolu halkının ağır vergiler altında ezilmesi ve ekonomik anlamda kötüleşmesi üzerine çıkan Osmanlı Devleti’nin en çok uğraştığı isyanlardan biridir.

 

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.