Kanun-i Esasi Nedir? Önemi ve Maddeleri Nelerdir?

Kanun-i Esasi, Mithat Paşa başkanlığındaki bir kurul tarafından hazırlanmıştır. Prusya ve Belçika anayasaları göz önünde bulundurularak hazırlanan Kanun-i Esasi, Türk tarihinin ilk anayasası olma özelliğini taşımaktadır.

Anayasa ile egemenlik hakları tamamen Osmanlı hanedanına bırakılsa da yapılan düzenlemelerle padişahın yetkileri belirli alanlarda kısıtlandırılmıştır. Anayasada partilerle ilgili düzenlemeler yer almazken Kanun-i Esasi ile ilk kez parlemento açılmış, halk yönetime katılmıştır.

Yürütme organı, yasamanın denetimi dışına çıkarılarak padişaha tabi tutulmuş, yasama gücü üzerindeki padişah otoritesi devam etmiştir. Bu anayasa ile padişaha polis soruşturmasına dayanarak sürgün ve idam hakkı verilmiştir.

Kanun-i Esasi, hukuktaki ismiyle tedvin ve kodifikasyon (derleme ve bir araya getirme usulü) ile yazılmış bir metindir. Kanun-i Esasi’nin maddeleri;

1-) Devletin başkenti İstanbul’dur. Resmi dili Türkçe, dini İslam’dır.

2-) Padişah dokunulmaz ve aynı zamanda kutsaldır.

3-) Genel Meclis: Mebusan (Halk) ve Ayan gruplarından oluşur.

4-) Ayan Meclisi’nin vekillerinin görevi ömür boyudur.

5-) Ayan Meclisi üyesi olabilmek için 40 yaşını doldurmak gerekir.

6-) Mebuslar, tüm Osmanlı halkını temsil eder.

7-) Meclis-i Mebusan üyeleri 4 yıllığına seçilir. Seçme yaşı 25; seçilme yaşı ise 30’dur.

8- ) Meclis-i Mebusan üyesi olabilmek veya seçebilmek için vergi verir olmak gereklidir.

9-) Meclis-i Mebusan üyesi olma ve seçebilme hakkı, halkın erkek kesimine aittir.

10-) Mebusan için her elli bin kişi 1 üye seçebilir.

11-) Devlet görevlilerinin Türkçe bilmesi şarttır.

12-) Kanun teklifi veya hazırlığı padişah izni olursa hükümet tarafından yapılır. Ancak yasalarda son söz padişahındır.

13-) Gerekli durumlarda padişah, yeniden toplamak üzere Meclisi feshedebilir.

14-) Padişah, polis soruşturması üzerine sürgün ve idam hakkına sahiptir.

15-) Hükümet, Padişah’a karşı sorumludur.

16-) Basın, kanun kapsamında serbesttir.

17-) Vergiler, kişilerin gelirlerine göre toplanır.

18-) Kişisel mülkiyet hakları devlet güvencesi altındadır.

Özetle Kanun-i Esasi ile Padişah Ne Yapabilir?

✔️ Savaş ve barışa karar verebilir.
✔️ Komutanları atayabilir.
✔️ Para bastırabilir.
✔️ Hükümeti atayabilir.
✔️ Meclisi açma-kapama yetkisine sahiptir.
✔️ Kanunları Veto etme yetkisine sahiptir.
✔️Kişileri sürgüne gönderebilir. Örn: Şeref Sürgünleri

Meclis’le Alakalı Birkaç Not:

1-) İlk Mebusan Meclisi’nde 69 Müslüman, 46 Gayrimüslim toplam 115 vekil yer almıştır.

2-) Ayan Meclisi üye sayısı, 26’dır.

3-) Mebusan Meclisi’nin ilk başkanı Ahmet Vefik Paşa, Ayan Meclisi’nin ilk başkanı ise Server Paşa’dır.

4-) Mebusan çalışmaları açık oturun ile yapılırken Ayan çalışmaları kapalı oturum ile yapılmıştır.

Kemal Karakaya