Gündem

Kapitülasyonlar (Ahd-i Atik) – (İmtiyaz-ı Mahsusa Anlaşması) (1535)

Osmanlı Devleti’nin yükselme döneminde Fransa ile ilişkileri Fransva’nın Alman imparatoru Şarlken’e esir düşmesi ile başlamış ve bu dönemden sonra Osmanlı Devleti ile Fransa arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler artmaya başlamıştır. Osmanlı Devleti, Avrupa’da yaşanan anlaşmazlıklardan yararlanarak Avrupa siyasetinde söz sahibi olmayı başarmıştır. Bu dönemde Fransa, Osmanlı Devleti’nin Avrupa’yı koruyan tek güç olduğunu kabul etmiştir. İki devlet arasındaki yakınlaşma zamanla ekonomik olarak da tezahür etmiş ve iki devlet arasında birtakım anlaşmalar imzalanmıştır. Bu anlaşmalar tarihe ”kapitülasyonlar” adıyla geçmiştir. Kapitülasyonların orijinali Ahd-i Atik Anlaşması veya İmtiyaz-ı Mahsusa’dır.

Osmanlı Devleti’nin Fransa’ya Kapitülasyon Vermesinin Nedenleri 

  • Avrupa-Hristiyan birliğini bozmak,
  • Avrupa siyasetinde nüfuz elde etmek,
  • Almanya’ya karşı Fransa’nın desteğini sağlamak,
  • Akdeniz ticaretini canlandırmak,
  • Gümrük gelirlerini artırmak,
  • Üretimi yapılmayan ürünleri ucuza almak/temin etmek. 

Kapitülasyonlar (Ahd-i Atik) – (İmtiyaz-ı Mahsusa Anlaşması) (1535)

  • Fransız ticaret gemileri, Osmanlı denizlerinde serbestçe dolaşabilecek ve istedikleri limana girebileceklerdir. 
  • Osmanlı Devleti, diğer devletlerle kıyaslandığında Fransa’dan daha az vergi alacaktır. 
  • Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yaşayan Fransız vatandaşları din ve mezheplerinde serbest olacaklar. 
  • Fransız tacirler ile Türkler arasındaki davalara Türk mahkemeleri bakacak; ayrıca mahkemede bir de Fransız tercüman bulunacak.
  • Fransızların kendi aralarındaki davalara ise Fransız yargıçlar bakacak. 
  • Fransız tüccarlar, Türk tüccarlar ile aynı haklara sahip olacaktı. 
  • Antlaşma, her iki hükümdarın sağlığında geçerli olacaktır. 

Kapitülasyonların Sonuçları

  • Fransa’ya verilen imtiyazlar neticesinde Akdeniz ticareti yeniden canlanmış ve gümrük gelirlerinde de artış sağlanmıştır. 
  • Alman tehlikesine karşı Avrupa’da Fransa’nın desteği sağlanmıştır. 
  • Osmanlı Devleti, ilk kapitülasyonu Venedik’e vermiş fakat Venedik’e verilen kapitülasyonlar ekonomik boyutta kalmıştır. Fakat Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sadece ekonomik boyutta olmamış, Fransa’ya bazı hukuki ayrıcalıklar da verilmiştir. 
  • Kapitülasyonlar, I. Mahmut zamanında sürekli hale getirilmiştir. 

Fransa’ya verilen bu kapitülasyonlardan sonra Osmanlı Devleti Hollanda başta olmak üzere diğer Avrupa devletlerine zamanla çeşitli kapitülasyonlar vermiştir. I. Mahmut zamanında kalıcı hale gelen kapitülasyonlar, her ne kadar kısa vadede Osmanlı ekonomisini düze çıkarsa da ilerleyen yıllarda Osmanlı Devleti’nin ekonomisi çökme noktasına gelmiştir.

Bunda, keşfedilen yeni ticaret yollarının etkisi büyük olmuştur. Duraklama Döneminden Süveyş Kanalı‘nın açıldığı zamana kadar Akdeniz’de ticaret oldukça azalmıştır. Osmanlı Devleti, özellikle 1838 Balta Limanı Antlaşması ile İngilizlere çok büyük ticari imtiyazlar vermiştir.

Öte yandan kapitülasyonlar meselesi, Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin de en önemli sorunlarından biri olmuştur. Kapitülasyonlar meselesi, Lozan’da kesinlikle taviz verilmemesi gerek konular arasında yer alıyordu.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.