Osmanlı Tarihi

Osmanlı Devleti Zamanında Vergiler Nelerdir? Kısaca Vergi Çeşitleri

Osmanlı Devleti için ekonomide en büyük gelir kalemi, vergilerdir. Vergiler, pek çok alanda Müslümanlar ve Gayrimüslimlerden alınmış, vergiler devletin işleyişinde ve özellikle ekonomisinde önemli bir yer etmiştir. Kısaca Osmanlı Devleti’nde vergi isimleri, çeşitleri ve türleri nelerdir? Hangi vergi, neden ve kimlerden alınır?

Öşür

Müslümanların ürünlerinden peşin olarak alınan 1/10 oranındaki vergiye denir.

Haraç

Gayrimüslim vatandaşların ürünlerinden peşin olarak alınan 2/10 oranındaki verginin ismidir.

İspenç

Gayrimüslim vatandaşların ödedikleri arazi vergisine verilen isimdir.

Cizye

Gayrimüslim vatandaşların askere gitmemesi halinde vermiş oldukları vergi.

Ağıl

Küçükbaş hayvanlaşın barınaklarından alınan vergilere “ağıl vergisi” adı verilmektedir.

Ağnam

Osmanlı Devleti döneminde küçükbaş hayvan üzerinden alınan vergiye denmektedir.

Çifthane

Bir Osmanlı köylüsünün bir çift öküzle devlete ait olan toprağı sürdüğü kadar ödemiş olduğu verginin ismidir.

Çiftbozan

Herhangi bir sebep olmadan, mazeretsiz bir şekilde toprağını iki yıl üst üste ekmeyenlerden alınan vergidir. Üç yıl ekmediği takdirde toprağı elinden alınır.

İltizam Gümrük Maden

İhale bedeli ve gümrük veya madenlerden alınan verginin ismidir.

İmdad-ı Seferiye

Hane reislerinden alınan bir vergidir. Savaş harcaması için alınmaktadır.

İmdad-ı Hazariye

Hane reislerinden alınan bir vergidir. Barış zamanlarında olası bir tehlikeye karşı alınan vergiye “imdad-ı hazariye” ismi verilmiştir.

İane-i Cihadiye

Yine hane reislerinden alınan bir vergidir. Cihat zamanı alınmaktadır.

İzn-i Sefine

Yabancı tüccarlardan alınan bir vergidir. Boğaz’dan geçişlerde alınırdı.

Kürekçi Bedeli

Hane reislerinden gemilerde kürekçiler ve yelkenciler için alınan bir vergidir.

Avarız

Özelliksiz olağanüstü durumlarda alınan verilere “avarız vergisi” adı verilmektedir.

Derbent Resmî

Tüccarlardan alınan bir vergidir. Köprü, yol ve geçitlerde alınırdı.

Bac Resmî

Çarşı-pazar esnafından alınan vergilere “bac resmi” adı verilmektedir.

Adalet-i Irgatiye

Tımar sahibinin bedenen çalışarak ödediği vergilere verilen isimdir.

Resm-i Cerime

Suç işleyenlerden alınan vergilere “resm-i cerime” adı verilmektedir.

Bennak

Evliliklerde alınan vergilere “bennak” ismi verilmektedir.

Kantariye

Tartı ve ölçüler üzerinden alınan verilere “kantariye” ismi verilmektedir.

İhtisap

Esnaftan alınan vergilerdir.

Resm-i Arus

Tımarlı sipahi, evlenen genç kız veya duldan alır.

Osmanlı Devleti’nde vergiler, özellikle Duraklama Dönemi’nin başlamasıyla birlikte düzenli olarak toplanamamıştır. Devletin hazinesine giren paranın da azalmasıyla Osmanlı Devleti, uzun ve sancılı bir sürece, sırasıyla gerileme, dağılma ve çökme sürecine girmiştir. Osmanlı Devleti’nde vergi sistemindeki ilk bozulmaları anlamak için Haçova Meydan Muharebesi’nin öncesi ve sonrasına bakmakta fayda var.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.