Osmanlı Devleti’nde Divan Kalemleri Nelerdir?
Divan-ı Hümayun’da alınan kararların uygulanmasında ve divanda çıkan kararların kayıtlarının tutulmasında önemli vazifeler yerine getiren birtakım bürokrat kadro vardır. Bunlar Osmanlı Devleti kültür ve uygarlık terminolojisinde “divan kalemleri” olarak da isimlendirilen çeşitli görevleri üstelenen kişilerdi. Peki divan kalemleri nelerdir?
Tahvil Kalemi
Yüksek dereceli memur ve bürokratlar için beratlar yazan bir kalemdir. Bu kalemin katipbaşına “Mümeyyiz” adı verilmektedir.
Amedi Kalemi
Amedi kalemi, Reis’ül Küttab’ın özel kalemidir. Bu kalemin en önemli görevi padişah ile sadrazam arasındaki yazışmaları yürütmektir. Öte yandan elçi yazışmaları ve “ahidnameler” yani sözleşmeler bu kalemle ilgilidir.
Rüüs Kalemi
Hazineden veya gümrükten maaş alan memurların beratlarını yazan kaleme “rüüs kalemi” adı verilmiştir.
Beylikçi Kalemi
Divan kalemlerinden en önemli kalem ise Beylikçi Kalemidir. Divan kararları kaydeden kalem, Beylikçi Kalemidir. Öte yandan anlaşma ve fermanlar da bu kalemle yazılmaktadır.
Teşrifatçılık Kalemi
Resmî toplantı ve önemli görüşme, kabul ve ziyaretlerden bu kalem sorumludur.
Vakanüvislik Kalemi
Vakanüvislik kalemi, doğrudan Reis’ül Küttab’a bağlı olup, gündelik hayatta yaşanan olayları kaydeden kalemdir.
Osmanlı Devleti’nin diğer Türk devletlerinden ayrılan en önemli özelliği zabıt yani tutanak tutmada aşırı hassas olmasıdır. Diğer olaylarda ve Osmanlı Devleti’ni ilgilendiren meselelerde yazılı metinlerin olduğunu görmekteyiz. Hatta Osmanlı Devleti’nin arşivlerinin yer aldığı Kağıthane’de bulunan “Büyük Osmanlı Arşivi” buna güzel bir örnek teşkil ediyor. Osmanlı Devleti hakkında bilgileri başkalarının onlar hakkında anlattığı şeylerden değil bizzat Osmanlı kaynaklarından öğrenebiliyoruz. Her ne kadar bazı belge ve bilgiler kayıp veya tahrip olsa da devletin güçlü bir arşivi olduğu muhakkaktır.