Osmanlı Devleti’nde Donanma Yangınları Nelerdir?
Osmanlı Devleti’nde donanma yangınları, devletin 600 küsürlük tarihinde toplamda 4 kez yaşanmış felaketleri içerir. Peki Osmanlı’daki donanma yangınları nelerdir? Osmanlı donanması kaç kez yakılmıştır? Osmanlı donanması tarihinde 4 kez yakılmıştır. Bunlar;
1. İnebahtı Deniz Savaşı (1571)
2. Çeşme Baskını (1770)
3. Navarin Faciası (1827)
4. Sinop Baskını (1853)
İnebahtı Deniz Savaşı (1571)
Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs’ı fethetmesi, Avrupa’da rahatsızlıkla karşılandı. Venedik, Ceneviz ve İspanya’dan oluşan Kutsal İttifak, Osmanlı’ya karşı birleşti ve Körint Körfezi’nde yapılan muharebede Osmanlı mağlup oldu.
Kutsal İttifak cephesinde Vaniero ve Andre Dorya gibi isimler varken Osmanlı donanmasında Sokollu Mehmet Paşa’nın istemediği kara komutanı Müezzinzade Ali Paşa vardı.
Savaştan sonra Osmanlı’nın yenilmez imajı sarsılmış ve Avrupa’daki bu algı tersine dönmüştür. Savaştan sonra ne kutsal ittifakta ne de Osmanlı Devleti’nde herhangi bir toprak kaybı olmamıştır. Kutsal İttifak cephesi savaşı kazanan taraf olmasına rağmen herhangi bir toprak ve imtiyaz almadı.
Tarihe geçen “Biz Kıbrıs’ı almakla sizin kolunuzu kestik, siz İnebahtı’da bizi yenmekle sakalımızı tıraş ettiniz. Kesilen kol yerine gelmez fakat kesilen sakal yerine daha gür olarak çıkar” sözü bu savaştan sonra Sokollu Mehmet Paşa tarafından söylenmiştir.
Osmanlı Devleti bu savaşta 142 gemisini ve 20 bine yakın Levent’ini kaybetmiştir. Ayrıca bu savaş, son kadırga savaşı olmuştur.
Çeşme Baskını (1770)
Rus Çariçesi II. Katherina’nın Polonya’yı işgal etmesi üzerine Osmanlı Devleti, Çarlık Rusya’sına karşı savaş ilah etti. Osmanlı Devleti’nin Rusya’nın kışkırtması ile başlattığı Mora Yarımadasındaki Rum isyanını bastıran ve İstanbul’a geri dönmekte olan Osmanlı donanması, Baltık Denizi’nden çıkıp sırasıyla Atlantik Okyanusu’nu ve Cebelitarık Boğazı’nı geçtikten sonra İngiltere ve Fransa’dan aldığı ek güçlerle Akdeniz’e gelen Rus donanması tarafından Çeşme önlerinde yakılmıştır.
Osmanlı donanmasında, Kaptan-ı Derya Hüsameddin Paşa bulunuyordu. Mora’daki Rum isyanını bastırdıktan sonra İstanbul’a dönmekte olan Osmanlı ordusu, gemilerden birinde arıza çıkması sonucu manevra kabiliyeti az olan Çeşme Limanı’na demirlemişti.
Rusya’nın ters istikamette Baltık, Atlantik ve Cebelitarık güzergahını izleyerek Akdeniz’e gelmesi ve Osmanlı donanmasını hazırlıksız yakalaması sonucu, devletin en büyük donanma yangını gerçekleşmiştir.
Navarin Faciası (1827)
Emanuel Ksantos tarafından 1814 yılında kurulan Etnik-i Eterya Cemiyeti’nin yürüttüğü propagandalar neticesinde Rumlar Mora’da isyan etti. Osmanlı Devleti ile Mora arasındaki uzaklık nedeniyle o dönemde tahtta olan II. Mahmut, Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan isyanı bastırması için talepte bulundu.
Merkezden gelen bu talep üzerine Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Mora’ya giderek İsyanı kanlı bir şekilde bastırdı. İsyanın kanlı bir şekilde bastırılması, Avrupalı devletleri rahatsız etti.
Tıpkı Çeşme baskınında olduğu gibi Ruslar yine aynı güzergahı izleyerek Baltık Denizinden çıkıp Atlantik Okyanusunu daha sonra da Cebelitarık’ı geçip Navarin Limanına demirli halde olan Osmanlı ve Mısır donanmasını 20 Ekim 1827 tarihinde yaktılar. Osmanlı bu baskında 4000’e yakın askerini kaybetti.
Daha sonra yine aynı tarihte Edirne Antlaşması imzalandı ve Yunanistan bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı’dan ayrılan ilk millet oldu.
Sinop Baskını (1853)
Navarin Faciasından sadece 26 sene sonra Osmanlı donanması bir kez daha Ruslar tarafından yakıldı. 30 Kasım 1853 günü general Nahimov önderliğindeki Rus donanması sürpriz bir şekilde hava şartlarından da yararlanarak Sinop’ta demirli bulunan Osmanlı donanmasını yaktı.
Donanmanın yakıldığı gün, havanın sisli ve görüş mesafesinin oldukça düşük olması, Sinop’ta bulunan Osmanlı donanmasının İstanbul’a 280; Sivastopol’da demirli Rus donanmasına 180 mil uzaklıkta olması baskını kolaylaştırmıştır.
Osmanlı donanmasında baskında ölenlerin sayısı bazı kaynaklarda 2700; bazı kaynaklarda da 4000 olarak belirtilmektedir.
Sinop şehrinde baskının anısına yapılan bir Şehitler Çeşme’si vardır. Ruslar ise 2003 yılında Sinop Baskını’nın 150. yıl dönümünde baskını ithafen pul bastırmışlardır.
Osmanlı donanması tarihinde tam 4 kez yakılmış ve bu donanma yangınlarında Osmanlı Devleti yeniden donanmasını inşa etmek zorunda kalmıştır. 4 donanma yangınında Ruslar, 3 kez rol almışlardır: Çeşme, Navarin ve Sinop.
