Osmanlı Devleti’nde İlmiye, Kalemiye ve Seyfiye Sınıfı Nedir? Üyeleri Kimlerdir?
Osmanlı Devleti’nde toplum askeriye ve reaya olarak iki genel kısma ayrılmıştır. Toplumsal sınıflar, Osmanlı Devleti’nde önemli bir statü oluşturmuş ve devlet, bu sınıflar üzerinden yönetilmiştir. En genel tanımıyla askeriye sınıfı; seyfiye, ilmiye ve kalemiyeden oluşmaktaydı. Reaya yani yönetenler ise Müslümanlar ve Gayrimüslimler olmak üzere ikiye ayrılmıştı. Daha önceki yazılarımızda Osmanlı Devleti’nde taşra teşkilatından ve divan kalemlerinden bahsetmiştik. Osmanlı tarihinde bu seferki konumuz ilmiye, kalemiye ve seyfiye sınıflarının özellikleri ve üyeleri üzerine olacaktır. Osmanlı Devleti’nde ilmiye, kalemiye ve seyfiye sınıfı nedir? Özellikleri nelerdir? Üyeleri kimlerdir?
Seyfiye Sınıfı: Ehl-i Kılıç veya Ümera olarak da bilinen bu sınıf, askeri bürokrasi ile ilgilenen sınıftır. Temsilcisi ise Veziriazamdır.
Üyeleri
- Veziriazam
- Vezir
- Kaptan-ı Derya
- Yeniçeri Ağası
- Beylerbeyi
- Sancakbeyi
- Kalemiye Sınıfı
Ehl-i Kalem olarak da bilinen bu sınıf, sivil bürokrasi ile ilgilenen sınıftır. Usta-çırak ilişkisi ile yetişirler. Yazışmalar ve hazine kayıtları, bu sınıfın sorumluluğu altındadır.
Üyeleri
- Defterdar
- Nişancı
- Reis’ül Küttab
- Divan Katibi
- Vakanüvis
- İlmiye Sınıfı
Ehl-i Şeri veya Ulema olarak da bilinen bu sınıf; eğitim, din, hukuk ve bürokrasi ile ilgilenen sınıftır. Şeyhülislam bu sınıfın temsilcisidir. Bu sınıfta yer alan üyeler, medrese mezunudurlar.
Üyeler
- Şeyhülislam
- Kazasker
- Kadı
- İmam
- Müezzin
- Kadı Naibi
- Hatip
İlmiye sınıfı tedris, kaza ben ifta adı verilen üç görevi yerine getirmişlerdir. Bu sınıf, İslam hukuku ve bilgisine sahip olan ehil kişiler tarafından oluşmuştur.
Tedris: İslamiyete ait bilgilerin öğretilmesi
Kaza: İslam hukukuna göre karar verme yetkisi
İfta: Yapılan işlemin dine uygunluğuna karar verme yetkisi
Osmanlı Devleti, pek çok yönden diğer Türk Devletlerinden ayrılan bir yapıya sahiptir. Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu bürokratik düzen, devletin uzun ömürlü olmasının en önemli sebeplerinden birisidir.
Osmanlı öncesinde kurmuş olduğumuz diğer Türk devletlerinin uzun ömürlü olamamasının en temel sebebi, sağlam bir iç işleyişin olmamasıdır. Osmanlı Devleti’nde ise bu işleyiş ve düzen hat safhadadır.
Fakat duraklama ile birlikte Osmanlı Devleti’nin toplumsal sınıfları da yozlaşmaya başladı. Beşik ulemalığı ve adam kayırmaca, iltimas ve rüşvetin artması, eğitim kalitesinin düşmesi ve medrese eğitiminin önemini kaybetmesi kurulu düzeni bozmuş ve devletin ömrünü kısaltmıştır.
