Popüler Kültür Sorunsalı

Tanımı konusunda pek çok ihtilafa sahne olan kültür meselesinde aslında yeni olamayan bir tanım daha eklenmiş durumda: Popüler Kültür. Sağda solda, televizyon reklamlarında, gazete haberlerinde, okul duvarlarında, edebi romanlarda kısacası her yerde bu tanımı görebiliyoruz. Nerdeyse galat olacak bu kelimeyi galatlıktan feragat etmek için bir tanıma muhtaç olduğu kanaatine vardım. Nedir bu popüler kültür? 

Öncelikle popüler kültür bugüne ait olandır, dün dündür; bugün bugündür sözü gibi dünün ehemmiyeti pek yoktur popüler kültürde. Yani bugünün üretmiş olduğu, bugünün meydana getirdiği bir olgudur ziyadesiyle. Popüler kültür kolayca tüketilir, herkes kullanır bir parçasını ve hemen her yerde, her zamanda ulaşılabilirliği yüksektir. Trendlere, moda akımlarına, güncelliğe bağlı kültürel bir olgudur kısaca. 

Popüler kültürün düşmanı, popüler kültürün ezeli rakibi ise seçkinci, yani elit kültürdür. Seçkinci kültür, ismiyle müsemma seçer, öyle her önüne geleni izlemez, her bulduğu kitabı okumaz, ihtiyaç diye bir dil öğrenmez, her tiyatroya gitmez, her şairi beğenmez, her yazarı da incelemez. Günümüzün toplumsal normları haline gelmiş meseleler var. Örneğin yabancı dil öğrenimde İngilizceye önem vermek, pop müzik dinlemek, aksiyon kategorisindeki sinema filmlerine gitmek gibi. Seçkinci kültür ise bunun tam karşısında durur ve sıradanlıkla, çoğunlukla savaşır. 

Popüler kültür, kelime kökeninde incelersek eğer, çoğunluktan (popülasyon) gelir. Herkesin giydiği, izlediği ve anladığından farklı anlamak, giymek ve izlemek popüler kültürün ne olduğunu hakkında tezat gösterme bazında iyi birer kısastır ve örnektir. Çok güncel bir örnek vererek popüler kültürün ne olup, ne olmadığını açıklamak istiyorum: Sinemada şu sıralar Recep İvedik 5 var ve bu film 1 haftadan daha kısa süre içinde 3.5 milyonun üzerinde izleyiciye ulaşarak bir gişe rekoruna imza attı. Yine sinemada vizyonda olan bazı filmler var; Salesman, Moonlight gibi. Şimdi Recep İvedik 5’i izleyenler popüler kültürün, Moonlight’ı izleyen biri ise seçkinci kültüre aittir. Tabi hem onu izlerim hem de onu izlerim diyenler için bildiğim kadarıyla bir kategori yok kültür bazında. 

Nitekim popüler kültür buydu. Bir yere ait olmak fakat ait olunan yer toplumun çoğunluğunun da ait olduğu bir yere ait olmaktı. Benzerlermiş algı ve hazlara sahip olmak, bir nevi sıradanlaşmaktı. İyi midir popüler kültür? Hangi açıdan baktığımıza bağlı bu daha çok da. Popüler olan iyiyse tabi ki iyidir ama popüler olan genel ahlaka ters, evrensel değerler bazında kötü ise popülerlik sıkıntılar doğuracaktır. 

Popüler kültürün evrilmesi sonsuza kadar sürer fakat asırlar geçtikçe formatlar değişir, tarzlar, giyimler, akımlar, edebiyat, fikir ve siyaset değişir. Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir diyen bir düşünür popüler kültürün de değişeceğini bilerek söylemiş olabilir miydi?