Psikolojide Yaklaşımlar ve Temsilcileri

tozlumikrofon Temmuz 9, 2018Temmuz 9, 2018 0 Comments

Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını ve bunların altında yatan nedenlerin ne olduğunu araştıran bir bilim dalıdır. Psikoloji biliminin tarihi çok eski değildir. Willhelm Wundt tarafından temelleri atılan psikoloji bilimi, o tarihten bugüne kadar çeşitli süreçlerden geçmiş ve gelişim kaydetmiştir. Psikolojinin tarihçesi göz önünde bulundurulduğunda sekiz temel yaklaşımın ön plana çıktığını görüyoruz. Bu sekiz temel yaklaşım, insan davranışlarının altında yatan nedenlerin neler olduğunda dair çeşitli gözlem ve verileri içermektedir. Bu yazımızda kısaca sekiz temel yaklaşımdan, bu yaklaşımların özelliklerinden ve temsilcilerinden söz edeceğiz. İşte Psikolojide temel yaklaşımlar ve temsilcileri:

1. Yapısalcılık
2. Fonksiyonalizm
3. Olgunlaşma Kuramı
4. Davranışçılık
5. Psikanalitik (Psikodinamik)
6. Bilişsel Yaklaşım
7. İnsancıl (Hümanist) Yaklaşım
8. Biyolojik Yaklaşım

Söz konusu bu yaklaşımlar, daha önce ortaya atılan yaklaşımlara ”tepki” olarak ortaya çıkmış ve çeşitli bilim insanları tarafından savunulmuştur. Kısaca yaklaşımlar:

1. Yapısalcılık

Zihni oluşturan bilinç ögeleri vardır. Bu ögeler ise birtakım duyumlar meydana getirir. (*)
Psikoloji duyumları çözmeyi amaç edinmelidir.
Duyuların ve düşüncelerin yapısı, incelemenin temelini oluşturur.
Çalışmalarda içe bakış yöntemi (**) kullanılır.
Davranışlar, içe bakış yöntemi kullanılarak en ufak ayrıntısına kadar incelenmelidir.

Temsilcisi: Wilhelm Wundt

2. Fonksiyonalizm (İşlevselcilik)

Zihnin yapısından daha önemli olan şey, onun nasıl çalıştığı ve işlevi olmalıdır.
”Zihin nasıl çalışır?”, ”Zihin ne yapar?” gibi soruların cevapları aranmalıdır.
Zihin çevresine uyum sağlamaya çalışır.
Algılama, öğrenme ve düşünme süreçleri önemle ele alınmalıdır.
Darwin’in doğal ayıklanma (doğal seleksiyon-doğal ayıklanma) kuramından etkilenmişlerdir.
Fonksiyonalizm, uygulamalı psikolojinin öncüsü olmuştur.

Temsilcisi: William James, John Dewey

3. Olgunlaşma

Çevresel faktörler, gelişimde önemli bir rol oynamaz.
Bireysel farklılıklarda dahi süreci etkileyen en önemli unsur genlerdir.
Gelişim, evrensel bir süreç olmakla birlikte bu olgunlaşmanın eseridir.

Temsilcisi: Gessel

4. Davranışçılık

Davranış, içinde oluştuğu çevre koşullarıyla açıklanmalıdır.
Her bilimde olduğun gibi psikoloji de sadece gözlenip incelebilen olaylarla ilgilenmelidir. Bu nedenden dolayı yapısalcılığın izlediği yöntemlerden olan içe bakışı kullanmaz.
İnsanın zihni, doğduğunda ”boş bir levha” (Tabula Rasa) gibi hamur şeklindedir ve istenilen şekil verilebilir. Birey, içinde yaşadığı çevrenin bir ürünüdür. (***)
Tüm davranışları basit U-T bağları incelemek mümkündür.

Temsilcisi: J.B Watson

5. Psikanalitik

Tüm davranışların altında yatan en önemli nedenler cinsellik ve saldırganlık dürtüleridir.
İnsan, doğası gereği, bencil ve kötüdür.
İnsanın doğasından var olan söz konusu bu dürtüler, toplum tarafından bastırılır ve bilinç dışına itilir. Bu ise bireyin tüm davranışlarının altında yatan en önemli nedendir.
Freud, çalışmalarını daha çok davranış bozuklukları üzerine yapmıştır.

Temsilcisi: Sigmund Freud

6. Bilişsel

Bilişsel kuramcılar genellikle zihinsel süreçlerle yakından ilgilenmişlerdir.
İnsanların davranışlarını incelerken davranışçı ekolün tüm düşüncelerine karşı çıkmışlardır.
Gestalt Kuramı, bilişsel kuramların öncülüğünü yapmıştır.
Bilişsel kuyramcılara göre birey edilgen değil aksine etken bir varlıktır. Bu yüzden de insanların davranışları basit U-T bağları ile açıklanamaz.
U ve T bağları arasında organizmanın kendisi yer alır.
Davranışlar, tek tek ögelerine ayrılarak incelenemediği için bir bütün olarak ele alınmalıdır. Çünkü bütün, kendisini meydana getiren parçaların tamamından daha farklı ve daha fazladır.

Temsilcisi: Wertheimer, Kofka-Kohler

7. İnsancıl (Hümanist) (****)

İnsan, kendi davranışlarını kontrol eden, denetleyen ve seçme şansı olan bir varlıktır.
İnsan doğuştan iyidir ve kendini gerçekleştirmeye çalışır.
İnsanın kendini gerçekleştirme arzusundaki temel amaç, yaşamını anlamlandırmaya çalışmak istemesidir.
Her birey; tek, biricik, eşsiz ve benzersizdir.
Burada önemli olan nokta, bireyin kişilik gelişimine yardımcı olabilecek davranış değişiklikleridir.
Bireylerin ilgi, istek ve ihtiyaçları daima ön planda tutulmalıdır.

Temsilcisi: C. Rogers, A. Maslow

8. Biyolojik Yaklaşım

Bu yaklaşımda beyinsel fonksiyonlar ve çeşitli nörokimysal olaylar incelemenin temelini oluşturur.
Bu fonksiyonların temelinde ise ”çevreye uyum” esası bulunur.

Temsilcisi: William James, A. Mayer ve D.O Hebb (*****)

*Psikoloji kapsamında yapılan bilimsel çalışmaların sonucu olarak ortaya çıkan ilk psikoloji ekolü yapısalcılıktır.

**Bireyin kendi sini incelemesi, bir olay veya bir durum karşısında hissettiklerini, düşündüklerini dile getirmesi olarak açıklanır.

*** Watson ”Bana rastgele bir bebek verin, soyu sopu, yetenekleri, eğilimleri ve becerileri vs. her ne olursa olsun istediğim şeyi yaratayım; bir doktor, avukat, tüccar, hatta bir hırsız, bir katil.

*** Tabula-Rasa: Boş levha teorisi, insan zihninin doğuştan bomboş olduğunu, her şeyin çevre etkisiyle yani yaşantıyla geliştiğini kabul eder.

**** Fenomenolojik yaklaşım olarak da bilinir.

***** Biyolojik yaklaşım, temelini William James ve John Dewey’in oluşturduğu İşlevselcilik ekolünden almış fakat A. Mayer ve D.O Hebb’in çalışmaları ile son şeklini almıştır.

Psikolojideki temel yaklaşımlar kısaca bunlardır. Bu temel 8 yaklaşım hakkında detaylı bilgi almak isterseniz aşağıda yer alan bağlantılara tıklamanız yeterli olacaktır.