Roma’nın Süsü; Su Kemerleri

Roma Cumhuriyeti’ni giderek büyüyen devlet sistemi onları modern büyük ve kullanışlı şehirler kurmaya zorlamıştı.

Roma zamanında daha  küçük bir yerleşim yeriyken doğal kaynaklar ve Tiber Nehri’nin suyu  halkın kullanımı için yeterliydi. Ama giderek artan nüfus çoğunluğu  suya olan ihtiyacı daha da  artırıyordu. Salgın hastalıklar ve kuraklık da şehri tehdit eden diğer unsurlar arasındaydı. Ayrıca fetihler çoğalıp nüfus ve ganimet arttıkça Roma aristokratları zenginleşmişlerdi. Bu durum  senatörlerin  daha şaşalı yapılar yapmaya ve yaşam kalitesini arttırmaya sürüklüyordu. 

Buradan hareketle aristokratlar daha gösterişli yapılar inşa etmeye başladılar. 

Ama bunun için bir şey eksikti. Bu yapıların içini girecek ve Romanın ünlü saraylarındaki havuzları, hamamları süsleyecek olan suydu. 

Şehrin içine yapılacak bir su sistemi; 

1.)  Yapılcak olan havuzları, hamamları besleyecek,

2.) Halkın günlük su ihtiyacını karşılayacak, 

3.) Şehrin büyümesi ile sık sık çıkmaya

başlayan yangınlara da daha hızlı müdahale imkanı sağlayacaktı.

İspanya’da Segovia şehirinin suyu 16 km. uzaklıkta bulunan bir akarsudan sağlanır. Bütün bir şehre hayat veren bu suyun taşınması için kullanılan yollar, bundan 1900 yıl önce Romalılar tarafından yapılmış olan su kemerleridir. 

Akdeniz çevresindeki geniş ülkeler üzerinde bir imparatorluk kurmuş olan Romalılar, bütün bu ülkelerde 200 yakın su kemeri yaptırmışlardı. 

Bugün bunlardan bazıları görenleri hayrete bırakacak kadar güzel ve kuvvetli yapılardır. İnsanların yaşadıkları yerlerden ayrı, ıssız bölgelerde, o çağın uygarlık dünyasından kilometrelerce uzakta yapılmış olan bu su kemerleri, Roma İmparatorluğu’nun büyüklüğü ve yöneticilerin çalışkanlığı üzerinde bize bir fikir verir. 

Bugün, su kemerlerinin doğrudan doğru ya bir Roma icadı olduğu kabul edilmektedir. Çünkü önceleri gerek Anadolu’da gerek, Yunanistan’da ve gerek İtalya’da insanlar ancak bulundukları yerde çıkan sularla yetinirlerdi. Romalılar, su kemerlerini nasıl düşünmüş bunları ele geçirdikleri şehirlerde yapmayı neden gerekli görmüşlerdi? 

Romalılar, kemer yapımını Etrüskler’den öğrenmişler ve bu tarzı su  aklarının yüksekten aşırılması için kullanmışlardı. Ele geçirdikleri şehirlerde askeri hareket bitince hemen düzenli bir kamu sistemi kurarlar ve yapı işlerine girişirlerdi. Onların böyle büyük işlere girişmeleri, kamu düzenine karşı duydukları saygı ve toplumun çıkarılarını yerine getirme isteklerinden doğmuştur. 

Su Kemerlerini Neden Tercih Ederlerdi? 

Bazlı bilginler, Romalıların su kemerlerini yeraltından geçirilen künklere ve maden borulara tercih etmelerini, bu tarzın çok daha ekonomik ve kolayca  yapılabilir olmasında bulurlar.

Bileşik kaplar kanunu bildikleri sanılan Romalı mühendisler; taş, tuğla ve harç gibi yağı gereçlerini kolaylıkla elde edebiliyorlardı. Toprak künklerin ve maden boruların yapımı ise  pahalıya mal oluyordu. Bunların döşenmesi de çok zaman alıyordu. Gerçek dökme demirden yararlanmasını bilmiyorlardı. Kısa uzaklıklarda kullanılan ve yumuşak bir maden olan kurşun ise uzun ve kilometrelerce devam eden geniş su boruları için elverişli değildi. Bu yüzden Romalı mühendisler, çekinmeden kemerler üzerinde yükselen duvarlı su yolu sistemini seçmişlerdi. 

Su Kemerleri Nasıl Yapılmıştı? 

Su kaynağı ya da akarsuyun yatağı, suyun ulaşacağı yerden daha yüksekte bulunması gerekir. Çünkü su, kendi ağırlığıyla ve yatağının eğilimini izleyerek yol alır. Su kemerlerinde suyun yol aldığı akaç (latince: specus ya da canalis)’ın iç çeperleri çok ince öğütülmüş cam kırıkları veya çamsakızı ile yoğurulmuş alçı ya da mermer tozu karıştırılmış yağlı bir maddeyle sıvanırdı.  Kemerlerin üzerinden geçen su oluğunun kesiti üçgensel,  dikdörtgen,  kemerli veya yamuk biçimindeydi. Bunların içinden akıp gelen sular, şehir çevresindeki << su dağıtım kaleleri>> adı verilen büyük sarnıçlara dökülürdü. Sarnıçlardan  çeşitli yönlere dağılan tunç borular  suları  şehir içindeki çeşmelere getirildi. Zenginler suyu ev ve hamamlarına kurşun borularla alırlardı. 

Roma’daki Ünlü Su Kemerleri

Eski Roma’da şehre su sağlayan pek çok su kemeri vardı.  Bunlardan en ünlüleri, Appio, Marcio (Romani), Claudia ve Traiano su kemerleriydi. 

Appio su kemeri, MÖ. 312 yılında konsül Appio Claudip Cieco’nun emriyle yapılmıştı. Şehre 16 km uzaklıktaki Claudia ırmağından su getirmekteydi. En büyükleri olan Marcio su kemeri de MÖ. 272 yılında tamamlanmıştı. 

Dünyadaki Roma Su Kemeri Örnekleri

1. Pont du Gard

Roma İmparatorluğu tarafından Güney Fransa’da inşa edilen antik su kemeridir. Uzunluğu 50 kilometreyi buluyor. Bu antik kemer inşa edilirken hiç harç kullanılmamış. Ortaçağdan 18. yüzyıla kadar harç ihtiyacını ortadan kaldırmış. Bugün nehri geçmek için yaya trafiğine açık bir köprüdür. Yılda 1,5 milyona yakın ziyaretçisi olan su kemeri, Fransa’nın en turistik yerleri arasındadır.

2. Segovia Su Kemeri

Segovia Su Kemeri, Segovia, İspanya’daki bir Roma su kemeridir. Fransa’daki Pont du Gard ile birlikte, en iyi korunmuş yüksek Roma su kemerlerinden biridir.

3.Valens (Bozdoğan) Su Kemeri 

Bozdoğan Kemeri ya da bütün dünyada bilinen ve kabul gören mirascısının orijinal adı ile Valens Su kemeri, Romalılar tarafından İstanbul’da yaptırılan su kemeridir. Şuan binlerce kişinin altında geçtiği kemer hala ayaktadır.

4. Les Ferreres Kemeri

Les Ferreres Kemeri, diğer adıyla Pont del Dirable yani Şeytan Köprüsü anlamına gelmektedir. İspanya’da Tarragona kentinden 15 kilometre uzunluğundaki su kemeri, Francoli Nehri’nden şehre su getiriyor. Su kemerini, Roma İmparatorluğu’nun ilk hükümdarının yaptırdığı düşünülüyor. Su kemerinin uzunluğu 250 metre ve yerden yüksekliği 27 metreye kadar ulaşıyor.

5. Mucizeler Kemeri