Siyasal Kültür Nedir?
Siyasal kültür, siyasal sistem içinde karar alma süreci için genel ortamın oluşturulmasıdır. En genel anlamıyla, bir siyasal sistemin işleyişi için temel teşkil eden toplumda hakim davranış, inanç ve değerler bütünüdür. Siyasal kültür kavramına daha yakından bakmak için başlıklar halinde gidelim.
Toplumun Birliği
Devletlerin var olma nedeni, insanların devletlerin sağlayabileceği hizmetlere ihtiyaç duymasıdır. Devleti daha iyi anlamak için, devlet yönetiminin yaptıklarına odaklanmak gerekir. Devlet işlevlerinden oluşur ve bu işlevlerin ne olması gerektiğiyle ilgili düşüncelerimizden etkilenir. Barışın sağlanması ve gruplar arasındaki uyumun oluşturulması için:
- Bireylerin, kendilerini bir araya getiren gücün ayıran güçten daha üstün olduğunu hissetmesi,
- Nesnel olarak, bu hisleri düzenleyecek birtakım kurumların oluşturulması, gerekmektedir.
“Toplum” teriminin soyut bir kavramdan fazla bir şey olması için, bu karışımın bir şeyle bütünleşmesi gerekir: Siyasal Kültür
Bir devletin temel amacı bir siyasal toplum oluşturmak ve bunu sürdürülebilir kılmak olduğu düşünülürse, bir yönetimin sorumluluk ve yetki alanı içerisinde;
- Ortak yapılar ve sistemler yaratmak,
- Ortak siyasal kurumlar ve süreç oluşturmak,
- Toplumda ortak dünya görüşü, değerler sistemi ve beklentiler oluşturmak olacaktır.
Her toplumun siyasal sistemlerinin nasıl işlemesi gerektiğine dair kendine özgü normları, değerleri ve farklı idealleri vardır.
Bir toplumun;
1-) Üretim yapısının tarihçesi,
2-) Dini inançları,
3-) Toplumsal yapısı,
4-) Bireylerin hükümet rolü ve yetkileri ile ilgili algısı o toplumunun siyasal sistemine zemin oluşturur.
Bu değerler sistemi, o toplumun siyasal kültürünün parçalarını oluşturur. Toplumların ve bireylerin siyasal meselelerde nasıl düşündüğü ve davrandıklarına yön veren siyasal normlar vardır:
- Siyasal kurumların işleyişi,
- Toplumun davranışları,
- Toplumun beklentileri
Siyasal Kültür Nedir?
Kültür, toplumların öğrenme yoluyla nesilden nesile geçişkenlik gösteren yaşayış biçimini anlatır.
Nesbitt-Larking: “Kültür, sürekli olarak yeniden üretilen, değiştirilen ve dönüştürülen bir olgudur.”
E.Taylor: “Kültür, bilgi, inanç, sanat, hukuk, ahlak, adet ve bireylerin kazandığı yetenek ve alışkanlıkları içeren bir bütündür.”
Siyasal kültür, bireyleri topluma, toplumları da bireye bağlayan önemli bir unsurdur. Siyasal Kültür: siyasal sistem içinde karar alma süreci için genel ortamın oluşturulmasıdır. En genel anlamıyla, bir siyasal sistemin işleyişi için temel teşkil eden toplumda hakim davranış, inanç ve değerler bütünüdür.
Değişik Siyasal Kültür Tanımları
L.W. Pye & S. Verba: “Siyasal kültür, siyasal eylem içinde yer aldığı ampirik inanışların, değerleri yansıtan sembollerin ve değerlerin oluşturduğu sistemdir.”
M. G. Roskin: “Siyasal kültür, bir toplumun siyaset ile ilgili psikolojisidir.”
S. Watts: “Siyasal kültür, vatandaşların hükümet, vatandaşlar ile yönetim arasındaki yöneten-yönetilen ilişkisini belirleyen süreç ve sistem hakkında sahip oldukları siyasal inanç ve değerlerdir.”
G. Almond & S. Verba: “Siyasal kültür, sosyal sistem gibi belirli rollerin var olduğu ve bu roller arasındaki ilişkiden ibaret olan bir düzenektir.”
Siyasal Kültürün Boyutları
Siyasal kültürün, ülkeden ülkeye değişiklik gösteren;
- Bilişsel (Bilge, algılama, tanıma) “Cognitive”
- Duygusal “Affective”
- Değerlendirici “Evaluative” boyutları bulunmaktadır.
“Bilişsel” bakımdan siyasal kültürde birey, asgari düzeyde siyasal sistemin işleyişi, kurumları, yapısı ile ilgili bilgiye sahiptir. Siyasal sistemi belirli bir ölçüde bildiği, aktörler ve rolleri hakkında belirli bir algıya sahip olduğu kabul edilir.
Siyasi kültürün “Duygusal” boyutu, bilmenin ve tanımanın daha ötesinde, sistemi duygusal bağlamda algılaması ile ilgilidir. Siyasi olaylar karşısında, sevinme, heyecanlanma, öfkelenme, vb. tepkiler vermesi olarak açıklanabilir. “Değerlendirici” boyut ise, genel hatlarıyla bireylerin sistem ile ilgili sahip olduğu değer yargılarını içerir.
Siyasal toplumsallaşma süreci içerisinde, bireyler karşılaştığı aktörler ve etkilendiği faktörler karşısında edineceği siyasal inanç ve değerleri doğrultusunda siyasal sistemi ve siyasal olguları değerlendirir.
Siyasal Kültürün Analizi
Bir toplumun siyasal kültürünü anlayabilmek için gerekli olan eğilimleri ve bilişsel, duygusal ve değerlendirici boyutunu 3 düzeyde incelenir:
- Siyasal sistem “Political System”
- Siyasal karar alma ve siyasi yapım süreci “Political and Policy-making Process”
- Siyasal çıktılar “Policy Outputs”
“Siyasal sistem”,
- Kurumlar ve vatandaşların kurumları nasıl değerlendirdiği,
- Bireylerin sisteme yönelik değer yargıları,
- Bireylerin sisteme yönelik aidiyet duygusu,
- Bireyin sistemin meşruiyetine dair algısı
bağlamında incelenir.
“Siyasal Süreç”
-Bireylerin siyasal süreçten beklentileri çerçevesinde incelenir.
Siyasal yetkinlik, vatandaşların hükümete duyduğu güven ve inanç bağlamında siyaset ile ilgili meseleleri anlayıp yorumlayabilme becerisidir. Bireylerin duydukları yetkinlik hissi,
- Sosyal ve siyasal hayata katılımları,
- Yaş,
- Eğitim
- Kriterlerine göre farklılık gösterir.
“Siyasal Çıkarımlar”
- Hükümetin rolü ve yetki alanı,
- “İyi hükümet”
- Hükümetin toplumsal beklentileri karşılayabilmesi çerçevesinde incelenir.
Siyasal Kültürün Değişimi
Siyasal kültür, siyaset ile ilgili her şeyi açıklamaya yetmez. Değişik durumlarla karşılaştıklarında benzer değer yargısı ve yeteneklerde olan kişilerin farklı davranış biçimleri göstermesi mümkündür.
Siyasal kültür, gelenekler ve değerler bazındaki ortaklıkları barındıran ve devletin ortak bir siyasal toplum oluşturma amacına hizmet eden bir araçtır. Bu araç ise tek tip ve statik değildir. Her ne kadar siyasal kültür bir toplumun ortak paydası olarak tanımlansa da değer ve inançlar değişiklik gösterebilir.
Siyasal kültürler içerisinde yer alan sosyal politika konuları;
–Oydaşmalı “Consensual”
–Çatışmalı “Conflictual” olarak ikiye ayrılır.
Oydaşmalı karar alma süreçlerinde, toplumlar genel olarak siyasal yapım normları üzerinde hemfikirdir.
Çatışmalı karar alma süreçlerinde, tarihsel, dinsel, etnik, vb. farklılıklar nedeniyle karar alma süreci içerisinde çatışma yaşanabilir.
Siyasal Alt Kültür: Toplumu oluşturan öğeler kendi içerisinde farklılık ve değişim gösterebilir. Bir toplum içerisinde farklı etnik köken, dini inanç ve sınıftan olan bireyler farklı alt kültürleri oluşturur. Bu alt kültürlerin ortaya çıkışlarında dinsel, etnik, dilsel, ekonomik, vb. farklılıklar etkin rol oynayabilir.
Kitle Kültürü: Yönetici kesimin dışında kalan bireylerin sahip olduğu kitle kültürü, uzun dönemde oluşan değerler ve normlardan oluşur. Kitlelerin sahip olduğu siyasal kültürel değerler zayıfladığında ya da yok olmaya başladığında rejimin ve yönetimin istikrarı tehlikeye girer.
Seçkinler Kültürü: Seçkinler, siyasal güç, teknik uzmanlık, ekonomik, toplumsal, kültürel sermaye ile donatılmış olmaları sebebiyle siyasal sistemin en önemli aktörlerindendir. Seçkinlerin güç ve hükümet etme yetkisine sahip aktör ile olan özel bağı nedeniyle siyasal yapımını etkileyen bir etken olarak tanımlanır.
Siyasal seçkinlerin, özellikle ulus ve kimlik inşası sürecinde ve siyasal kültürün değişiminde özel bir rolü vardır. Seçkinler olarak tanımlanan zümre, bilgiye erişim ve toplumun tabanındaki kitlelere kıyasla almış oldukları eğitim, gelir seviyesi ve siyasal sistem üzerindeki ağırlıklı rolü ve etkisi itibari ile farklı bir siyasi kültüre aittir.
Siyasal Toplumsallaşma
Siyasal Toplumsallaşma: Siyasal kültürlerdeki devamlılık ya da değişimin ve siyasal kültürün temelini oluşturan unsurların nesilden nesile aktarılması. Bireyler siyasal norm ve değerleri çocukluk yaşlarından itibaren edinmeye başlar. Milliyetçilik, etnik ve sınıfsal ayrımlar gibi değerler, küçük yaşlardan itibaren yerleşmeye başlar. Siyaset ile ilgili tutum ve davranışlar, bu kalıplara sonradan eklenir.
Siyasal Toplumsallaşmanın Araçları:
- Aile
- Okul
- Kurumlar
- Yaş Grupları
- Sosyal Sınıf
- Çıkar Grupları
- Siyasi Partiler
- Kitle İletişim Araçları
Her siyasal kültür, kendi zamanına ve toplumuna göre tek ve benzersizdir. Bireylerin tutum ve davranışları gerek kişisel tecrübeler, gerekse siyasi toplumsallaşma alanları tarafından oluşturulur ve zaman içerisinde değişiklikler gözlemlenir. Yakın tarih içerisinde:
- Demokratikleşme süreçleri
- Pazar Ekonomisi’ne geçiş
- Küreselleşme
- Çok kültürlülük
- Teknolojik gelişim
Yard. Doç. Dr. Ahmet İlkay Ceyhan
Zorunlu Not: Bu içerik, Yrd. Doç. Dr. Ahmet İlkay Ceyhan’ın Bahçeşehir Üniversitesi’nde verdiği GEP0603 Current Political Issues ders notlarından derlenmiştir. Söz konusu içerik, ders hocasının sözlü onayı ile yayımlanmaktadır.
