Taliban ve Sovyetler’in İşgali Öncesi Afganistan

SSCB, İslami muhalefete karşı ülkedeki sosyalist tabanın gücünü artırmak amacıyla Afganistan’ı işgal etti. İşgal 1988’e kadar devam etti. SSCB, Afganistan’da özellikle mücahitlere karşı giriştiği savaştan mağlup ayrıldı ve Afganistan’dan çekildi. Rusların çekilmesinin ardından bölge İslami muhalefete kalmıştı, ülkede bir otorite boşluğu vardı ve bu otorite boşluğunu çok geçmeden Taliban dolduracaktı. Khaled Husseini’nin Uçurtma Avcısı kitabında El Kaide’den şöyle bahsedilir.

Şu kendini her şeyden üstün gören maymunların sakalına tüküreyim. Tespih çekip anlamadıkları bir kitabı ezbere tekrarlamaktan başka ne bilirler.

İşgalden sonra Afganistan’ın sosyokültürel ve toplumsal yapısında büyük bir değişim yaşandı. Ülke Taliban’ın kontrolü altına girdi. Sözde İslami düşünce ve yönetimi savunan mücahitler ülkede ‘şeriat’ adı altında her türlü terörü meşrulaştırma eylemlerine girdiler. Afganistan’ın Sovyetlerin işgalinden önceki toplum yapısında kadınların rolü oldukça büyüktü. Üniversitelerde kadınların eğitimi engellenmiyor, sokaklarda kadınlar herhangi bir kısıtlama altında olmadan özgürce dolaşabiliyorlardı. İşgalden sonra kadınların okumaları, çalışmaları hatta evden çıkmaları dahi yasaklanmıştı. İşgal öncesi fotoğraflardan da bu durum rahatlıkla anlaşılabiliyor.

İşgal öncesinde Afganistan’ın, ekonomik olarak iyi bir devlet olduğunu söylemek doğru olmazdı. Fakat ülkede her anlamda yeniliği ve düzeni getireceğini iddia eden Taliban rejimi ve El Kaide, ülkeyi bir bataklığa dönüştürmekten başka bir şey yapmamışlardır.

İşgal öncesinde Afganistan’ın ekonomik durumunun iyi olmadığını hatta kötü durumda olduğunu söylemiştik. Yukarıdaki görselde de Afganistan’da sıradan bir ders işleyişini görüyoruz. Ağaç altında işlenen derste muhtemelen el yapımı tahta sıra ve sandalyeleri, velilerin saçlarının genelde açık olduğunu ve öğretmenlerin de sakalsız, sade bir elbiseyle ders anlattığını görüyoruz. Her şeye rağmen huzur dolu bir fotoğraf karesi.

 

Bu fotoğrafta da yine Sovyet işgali öncesi Afganistan’ın toplumsal yapısına dair ip uçlarını görmekteyiz. Toplu taşımada kadın-erkek ayırımı yok. Kadınların saçları açık halde seyahat etmeleri ve dışarı çıkmaları engellenmemiş, erkeklerin ise istedikleri bir kıyafetle seyahat etmeleri ya da dolaşmalarında bir mahzur görülmemiş. Afgan erkeklerle kadınların işgal sonrası, Taliban- El Kaide‘nin kontrolünden sonra bu şekilde seyahat etmeleri ölüm ya da hapis cezası için yeterli bir sebepti.

Ülkenin Taliban ve El-Kaide militanlarının kontrolüne geçmesinden sonra anti-emperyalist, Amerikan karşıtı bir radikal politika izlenmişti. Yukarıdaki görsel ise Afganistan’da işgal/Taliban-El-Kaide öncesi faaliyet gösteren bir Amerikan Okulu’ndan. Muhtemelen bina Taliban’ın ülkedeki büyük tahribatları sebebiyle yıkılmış ya da kurum işlevsiz hale getirilmiştir.

 

 

 

 

 

 

 

 

Yukarıdaki iki görsel, Afganistan’ın işgal/Taliban,El-Kaide öncesi eğitim sisteminden önemli kesitler veriyor. Karma eğitim sistemiyle kız-erkek aynı çatı altında okuyor. Eğitim ise tamamen kötü şartlar altında. Ülkedeki büyük değişimden sonra kötü şartlar değişmemiş, karma eğitim ortadan kalkmıştır.

İşgal öncesi, özellikle Taliban öncesindeki Afganistan’ın durumunu anlamak adına Khaled Hosseini’nin Uçurtma Avcısı adlı kitabı faydalı olacaktır. Kitap, Taliban’dan önceki siyasi ve ekonomik durumu, Taliban sonrası yaşanan büyük değişimleri eleştirel bir bakış açısıyla yorumluyor.

 

 

Not: Görseller listelist’ten alınmıştır.