Trablusgarp Savaşı (1911)
Osmanlı Devleti ile İtalya arasında Kuzey Afrika ülkesi olan Trablusgarp’ın işgali üzerine çıkan savaş, Osmanlı Devleti’nin bölgeyi kaybetmesine, 12 Adayı bir daha almamak üzere İtalya’ya vermesine, üç kıtaya yayılmış bir imparatorluk olma özelliğini kaybetmesine, devletin Afrika’daki son toprağı da İtalya’ya vermesine neden olmuştur. Savaş; nedenleri, gelişmeleri, özellikleri ve sonuçları ile şöyledir:
Nedenler
1-) 1871 yılında siyasi birliğini tamamlayan ve Almanya ile hemen hemen aynı yıllarda tarih sahnesine çıkan İtalya’nın sömürge yarışında geç kalması ve bu konuda agresif tutumları,
2-) İtalya’nın siyasi birliğini tamamlamasının ardından eski Roma İmparatorluğu’nu yeniden canlandırma ideali,
3-) İtalyanların ülke içindeki fazla nüfusunu Trablusgarp’a yerleştirmek istemesi,
4-) İtalya’nın sömürge yarışında geç kalmasının ardından ilk hamlesi olarak Habeşistan’ı seçmiş ve burada beklemediği bir mağlubiyet almıştı. İtalyanların Habeşistan’da aldıkları bu yenilgiyi başka bir Afrika kıtası ülkesi olan Trablusgarp’la telafi etmek istemesi,
5-) İtalya’nın bu hedeflerini gerçekleştirmesinde Osmanlı’yı bölgede zayıf bir unsur olarak görmesi. Zira Trablusgarp ile İstanbul arasında büyük bir mesafe söz konusuydu. Osmanlı Devleti’nin buraya asker ve donanma göndermesi oldukça güçtü.
Gelişmeler
1-) İtalyanlar, sömürge elde etme menfaatleri doğrultusunda Trablusgarp’ı ele geçirmeyi çoktan planlamışlardı. Hatta bu çerçevede Rusya ile Racconigi Antlaşması’nı imzalamışlardı.
2-) Fransa’nın 1900 yılında Fas’ı almasına yardımcı olma sözüne karşılık Trablusgarp’ta İtalyanlara destek vereceğini açıklamıştır.
3-) 1902 yılında Avusturya da Bosna Hersek’i ilhak etmesine taraftar olması halinde İtalyanlara destek sözü vermiştir.
4-) İtalyanları üçlü ittifaka katmak isteyen İngiltere de İtalya’nın Trablusgarp’ı işgaline onay vermiştir.
5-) Boğaz’ların uluslararası düzeyde diğer devletlerin gemilerine açılmasına sıcak baktığı İçin Rusya, kendi menfaatleri doğrultusunda uygun düştüğü için Avusturya ve Almanya da İtalyanların bu hamlesine onay vermişlerdir. İtalyanlar, uluslararası alanda başat devletlerden desteği almış ve Trablusgarp’ı işgal stratejilerine başlamıştı.
6-) Bu amaçlar doğrultusunda İtalyanlar Osmanlı Devleti’ne aralıklarla iki nota vermiştir. İtalyanlar Osmanlı Devleti’ne verdiği ilk notada bölgede yaşayan İtalyanlara ayrıcalıklar tanınmasını istemiş, ikinci notada ise bölgenin yani Trablusgarp’ın kendilerine verilmesini talep etmiştir. Osmanlı Devleti’nin bu isteklere olumsuz yönde tavır takınmasının ardından İtalya, 28 Eylül 1911’de Trablusgarp’ı işgal etmiştir.
Komutanlar ve Savaştığı Cephe
Enver Paşa: Bingazi
Mustafa Kemal: Tobruk ve Derne
Neşet Paşa: Trablus
Özellikle Mustafa Kemal ve Enver Paşa, bölgedenin yerlileri olan Berberileri İtalyanlara karşı örgütlemiş ve bölgede önemli direniş göstermişlerdir. Bu subaylar, üstün bir mücadele örneği göstererek işgalci İtalyanları kıyı şeridinden içeri sokmamışlardır. Bunun üzerine İtalyanlar da Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak adına;
– Beyrut Limanı’nda demirli Osmanlı filosuna saldırı düzenlemiş,
– Ege Denizi’ne donanma göndererek Çanakkale Boğazı’nı abluka altına almış,
– On İki Ada’yı da işgal etmişlerdir.
İtalyanlar, karada mücadele edemeyeceklerini anladıkları Osmanlı Devleti’ni, zayıf olduğu noktalardan vurmuş ve Balkan Savaşları’nın da patlak vermesi üzerine Osmanlı’yı barış istemek zorunda bırakmıştır.
İki devlet arasında süren savaşın sonucunda 15 Ekim 1912 tarihinde İsviçre’nin Ouchi (Uşi) kasabasında bir barış antlaşması imzalanmıştır.
Trablusgarp Savaşı ve Mustafa Kemal
– Mustafa Kemal, Trablusgarp Savaşı’na “kurmay yüzbaşı” sıfatıyla katılmıştır.
– Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal’in “emperyalist güçlerle” yaptığı “ilk” savaş olması bakımından önem taşır.
– Mustafa Kemal Trablusgarp’a Gazeteci Şerif Bey; Enver Paşa ise Tüccar Hamdi Bey ismi ile gitmiştir.
Savaşın Özellikleri
Trablusgarp Savaşı, dünya harp tarihinde “uçağın kullanıldığı ilk savaş” olması bakımından da önem taşıyor.
Aynı zamanda Fuat Bulca, Ali Çetinkaya, Nuri Conker ve Fethi Okyar gibi komutanlar da Trablusgarp Savaşı’nda görev almışlardır.
Öte yandan Trablusgarp Savaşı, V. Mehmet (Reşat) döneminde yapılmıştır.
