Siyaset

Türkiye’de İdam Cezasının Geçmişi

Türkiye’de son zamanlarda “idam cezası” kulislerde oldukça fazla konuşulan konular arasında yerini alıyor. Peki Türkiye’de idam cezasının geçmişi nedir? En son kim idam edildi? Türkiye’de idam edilenler arasında hangi önemli isimler yer alıyor? 

Türkiye’de idam cezası, 1984 yılından beri fiilen; 2004 senesinden beri ise hukuken yoktur: 

2001: Savaş tehdidi ve terör suçları halleri haricindeki suçlar için “idam cezası kaldırıldı”. 

3 Ağustos 2002: Savaş ve çok yakın savaş tehdidi hallerinde işlenen suçlar hariç idam cezası kaldırıldı. 

7 Mayıs 2004: 5170 sayılı kanun kapsamında anayasadan ölüm cezaları ile ilişkin maddeler çıkarılmıştır. 

14 Temmuz 2004: 5218 sayılı kanun gereğince Türk Ceza Kanunu’ndan ölüm cezaları ile ilgili söz konusu maddeler kaldırılmış ve böylece ölüm cezaları Türk Hukuku’ndan tamamıyla kaldırılmıştır.  

TÜRKİYE TOPLAM İDAM CEZASI SAYISI 

1920-1984 yılları arasında Türkiye’de 15’i kadın olmak üzere toplamda 712 kişi idam cezasına çarptırılmıştı. İdam edilen 712 kişinin salt çoğunluğu 20 ile 30 yaşları arasındaki gençlerden oluşmaktaydı. Yine idam cezasına çarptırılan kişilerin çoğunun sabıkasız oluşu ise kişilerin ilk ve son suçunun bedelini ağır ödedikleri dikkatleri çekiyor. 

GAYRİRESMİ RAKAMLAR 

Fakat söz konusu bu idam cezasında hayatını kaybedenlerin sayısında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin denetimi dışındaki İstiklal Mahkemeleri’nin infazları dahil değildir. Şeyh Sait İsyanı sonrası kurulan İstiklal Mahkemeleri, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinin rejimine yönelik zararlı faaliyetlerde bulunan kişileri karşı kurulmuştu. İstiklal Mahkemelerinde idam edilenlerin sayısının 1.000’in üzerinde olduğu iddia edilmektedir. İstiklal Mahkemelerinin dışında Türkiye’de idam cezası, Menemen Olayı’nda da yaşanmıştı. 

MENEMEN OLAYI

Menemen ilçesinde yedek asteğmen olarak görev yapan Kubilay Bey’in 23 Aralık 1930 günü, görev yaptığı ilçede şehit edilmesi olayı sonrası kurulan mahkeme sonucunda 105 sanık arasından 37’si idam cezasına çarptırıldı,  bunlardan 28’inin cezasını ise Meclis onadı. 

Casusluk Nedeniyle İdam 

Türkiye Cumhuriyeti tarihinde casusluk gerçekçesiyle idam edine tek kişi Sovyetler hesabına çalıştığı tespit edilen Aram Şanesyan’dır. Söz konusu şahıs, 1949 yılında idam edilmiştir. 

ADNAN MENDERES, FATİN RÜŞTÜ ZORLU VE HASAN POLATKAN’IN İDAMLARI

Türkiye Cumhuriyeti tarihinde, on yıl başbakanlık yapan Adnan Menderes ile dönemin Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı olan Hasan Polatkan, 16 ve 17 Eylül 1961’de eski adlıyla Yassıada yeni adıyla Demokrasi Adasında idam edilmiştir. 

Öte yandan 1964 senesinde iki asker dönemin Kara Harp Okulu Komutanı Talat Aydemir ile Süvari Birliği Komutanı Fethi Gürcan’ın yönetimine el koymak için darbe teşebbüsünde bulunması nedeniyle idam edilmişti. 

DENİZ GEZMİŞ’İN İDAMI

6 Mayıs 1972’de ise sol görüşlü üç genç, Türk Halk Kurtuluş Ordusu üyesi Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan idam edildi. Türkiye tarihinde en tartışılan idam cezası infazlarından bir diğeri ise, Erdal Eren’inkiydi.

6 Mayıs 1972’de Türkiye Cumhuriyeti’nin en çok konuşulan idamları arasında yer alan bir idam yaşandı. Sol görüşlü üç genç (Türk Halk Kurtuluş Ordusu üyesi Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan) idam edildi. 

ERDAL EREN’İN İDAM EDİLMESİ 

Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti’nin bir diğer tartışılan idamı ise Erdal Eren’in idam edilmesi olmuştur. Erdal Eren, kendisine isnat edilen suçu işlediği tarihte 18 yaşını 7 ay 23 gün geçmişti. Yargı aşamasında Erdal Eren’in avukatı, Eren’in suçu işlediği tarihte 18 yaşından küçük olduğunu ifade etti ve bu sebeple kemik grafisinin alınması istedi. Eren’in babası da oğlunun nüfusta büyük gösterildiğini söyledi ancak mahkeme tarafından Erdal Eren’in idamı kesinleşti ve Eren, 13 Aralık 1980 tarihinde Ankara’da idam edildi. 

LEVON EKMEKÇİYAN ve HIDIR ARSLAN’IN İDAMLARI

28 Ocak 1983 tarihinde Esenboğa Havalimanı’na terörist bir saldırıda bulunan Asala mensuplarından yaralı olarak yakalanan Levon Ekmekçiyan da ölüm cezası infaz edildi. Türkiye’de uygulanan son idam cezası ise 24 Temmuz 1984 tarihinde sol örgüt üyesi Hıdır Arslan’ın İzmir’deki infazı oldu.

1984’TEN BERİ YOK

O tarihten bu yana pek çok idam cezası verilmiş olmasına rağmen bugüne kadar idam infazı uygulanmadı. Ekim 1984’ten itibaren mahkemeler tarafından verilen ölüm cezaları Meclis’te onaylanmadığı için infaz edilmemiş, 1991 yılında çıkarılan bir afla 500 civarında ölüm cezası dosyası, 10 yıl ağır hapse dönüştürülmüş ve 2002’deki yasayla da fiilen uygulanmamış olan tüm idam kararları, ömür boyu hapse dönüştürülmüştür. Bunlar arasında,Abdullah Öcalan’ın 29 Haziran 1999’da çarptırıldığı, 25 Kasım 1999’daYargıtaytarafından onanan ölüm cezası da vardır.

Hıdır Arslan’ın idam edilmesinden sonra günümüze kadar Türkiye’de herhangi bir idam cezası uygulanmadı. 1984’ün Ekim ayından sonra mahkemeler tarafından verilen idam cezaları ise Meclis tarafından onaylanmadığı için idam cezası fiilen kalktı. 1991 yılında çıkarılan genel afla 500’e yakın ölüm cezası 10 yıl ağır hapse dönüştürüldü. 2002 yılında çıkarılan yasa kapsamında idam cezası fiilen ortadan kalkmış oldu, cezalar ömür boyu hapse çevrildi. Bunlar arasında 29 Haziran 1999’da çarptırıldığı, 25 Kasım 1999’da Yargıtay tarafından onanan ölüm cezası da vardır.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.