Türklerin İslamiyete Geçişini Kolaylaştıran Etkenler Nelerdir?

Türkler, İslamiyetle ilk kez 8. yüzyılda kitlesel olarak tanışmıştır. Türklerin, bundan sonraki süreçlerde İslamiyete olan katkıları ve hizmetleri, artarak devam etmiş ve İslamiyeti en iyi şekilde temsil etmişlerdir. Türklerin İslamiyeti yaşadığı ve temsil ettiği dönemler özellikle Büyük Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti Döneminde zirve yapmıştır. Peki Türklerin İslamiyete geçişini kolaylaştıran etkenler nelerdir?

Ahlak Anlayışı

Türklerin İslamiyet öncesinde sahip oldukları yaşam biçiminde “ahlâk” ön plana çıkmıştır. Göçebe bir toplum olmamızdan kaynaklanan toplumsal iç dinamikler, Türklerin ahlak bakımından belirli bir seviyede olmasını sağlamıştır. İslamiyetin getirdiği ahlak anlayışı ve ahlaki değerler ile Türklerin yaşantısında önemli bir yer edinmiş ahlak kavramı ve bu kavramlar arasındaki bağın güçlü olması, Türklerin İslamiyete geçişisini kolaylaştıran sebepler arasındadır.

Gök Tanrı Anlayışı ve İslam

Türklerin İslamiyeti kabulünde en önemli faktörlerden biri de hiç kuşkusuz Gök Tanrı inancı ile İslam arasındaki benzerliklerdir. Gök Tanrı inancında var olan cennet, cehennem, ahiret inancı ve kurban kesme gibi bazı unsurların İslamiyette de yer alması, Türklerin İslamiyete çabuk ısınmasında ve İslamiyeti kabul etmesinde önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ruhban Sınıfının Olmaması

İki din arandaki önemli benzerlikler arasında bulunan “ruhban sınıfı” gibi din adamlarının ayrıcalıklı sayıldığı bir oluşumun olmaması, Türklerin İslamiyeti kabul etmesinde yine önemli bir olgu olarak gösterilebilir.

Cihan Hakimiyeti ve Cihat Politikası

Eski Türk Devletlerinde yer alan ve devletin önemli bir hedefi konumundaki cihan hakimiyeti ve İslamiyette er alan cihat politikası arasındaki benzerlik de yine Türklerin İslamiyeti çabuk benimsemesinde önemlidir.

Tek Tanrı İnancı

Gerek İslamiyette gerekse eski Türk inançlarında (Göktanrı gibi) tek tanrılı bir inanç sistemi hakimdir. Türklerin İslamiyete geçişinde de bu faktörün önemli olduğunu görüyoruz. Çok tanrılı veya putperest bir inanç şeklinin olmaması geçişi kolaylaştırmıştır.

Abbasiler

Özellikle Emeviler döneminde uygulanan “Mevali Politikası” çerçevesinde Arap olmayanlar devletin herhangi bir kademesinde görev alamıyor ve devlet sınırları içerisinde ikinci sınıf vatandaş muamelesi görüyordu. Abbasi Devleti ile birlikte bu politikadan vazgeçilmiş ve Türkler, İslamiyete aslen Abbasiler zamanında ilgi duymuşlardır.

Ticaret

Türklerle Abbasiler arasındaki ticaretin ve ilişkinin zamanla artması ve bunun neticesinde büyük bir etkileşimin ortaya çıkması ile Türkler, İslamiyetle yakından tanışma fırsatı bulmuştur.

İlkler&Enler

İslamiyeti Benimseyen;

// İlk Türk Boyu: Karluklular (8. Yüzyıl)
// İlk Türk Devleti: İtil Bulgarlar (9. Yüzyıl)
// İlk Orta Asya Türk Devleti: Karahanlılar (10. Yüzyıl)
// Mısır’daki İlk Türk Devleti: Tolunoğulları (9. Yüzyıl)

Anahtar Kavramlar

Mevali: Emevilerin Arap olmayan ülke vatandaşlarına uyguladığı, ikinci sınıf vatandaş muamelesi.

Avasım: Abbasiler’in kurmuş olduğu ve daha çok Türklerin görevlendirildiği sınır şehirleri.

Samarra: Abbasiler’in Türk savaşçılar için özel olarak kurduğu Bağdat’ın kuzeyinde yer alan bir şehir.