Milliyetçilik ve etnisite çalışmaları geliştikçe, değişik ülkelerdeki milliyetçilik ve ulus devlet yapıları arasındaki farklılıklar daha fazla göze çarpmaya başladı. Prag- doğumlu Yahudi Amerikalı filozof ve tarihçi Hans Kohn milliyetçiliğin kökenlerine ilişkin meşhur eserinde biri müspet biri de menfi olmak üzere iki tür milliyetçilik tarif eder:Bir yanda İngiltere, Fransa ve ABD ile örneklenen ve anayasal kimliği vurgulayan, ülkenin tüm vatandaşlarını milletin üyesi sayan sivil milliyetçilik, diğer yanda Almanya ve İtalya başta olmak üzere dünyanın geri geri kalanında örneklenen ve sadece belli bir etnik kökenden gelenleri milletin üyesi sayan etnik milliyetçilik. Bu ayrım, Kohn’un eserinden bu yana geçen yetmiş yılda birçok yazar tarafından kullanılmış ve değişik nüanslarla yeniden üretilmiştir. Örneğin Kohn’dan neredeyse yarım yüzyıl sonra yayınlanan meşhur eserinde Rogers Brubaker, Almanya ve Fransa’nın göçmenlik ve vatandaşlık konusundaki politikaları arasındaki muazzam farkı, Fransa’nın daha liberal, asimilasyoncu bir anayasal vatandaşlık modeline, Almanya’nın ise daha dışlayıcı, etnik bir vatandaşlık modeline dayanan tarihsel yörüngeleriyle açıklar.
Liah Greenfeld, Kohn’un etnik-sivil ayrımını korumakla beraber, buna bir bireyci-toplumcu boyutunu ekleyerek, sivil-bireyci(İngiliz ve Amerika), sivil-toplumcu(Fransız) ve etnik-toplumcu(Alman ve Rus) olmak üzere üç milliyetçilik çeşidi olduğunu iddia etmiştir. Peter Sugar, Doğu Avrupa milliyetçiliklerini sınıfsal kökenlerine göre tasnif ettiği eserinde, Doğu Avrupa’da aristokratik, burjuva, bürokratik ve halkçı olmak üzere dört çeşit milliyetçilik olduğunu savunmuştur. Sugar’a göre Macar ve Leh milliyetçiliği aristokratik, Çek milliyetçiliği burjuva, Türk, Romen ve Yunan milliyetçiliği bürokratik, Bulgar ve Sırp milliyetçiliği halkçı kökenlidir. Almanya-Fransa karşılaştırmasında etnik-sivil ayrımını bolca kullanarak bu kullanıma meşruiyet ve popülerlik kazandıran Brubaker bile daha sonraki bir eserinde etnik-sivil milliyetçilik ayrımının milliyetçilikler arasındaki fark ve benzerlikleri açıklamakta yetersiz olduğunu ifade etmiştir.
Ulus devletlerin etnik çeşitliliğe yaklaşımını sorgulayan çalışmasında Aktürk, tek-etnili ve anti-etnik olmak üzere ancak üç çeşit devlet siyaseti modeli olabileceğini iddia etmektir. Eğer bir devlet bir ulusun üyeliğini, yani vatandaşlığı, tek bir etnik kökenle sınırlıyorsa, ‘tek etnili’, pek çok etnik kökenden gelen kimselere vatandaşlık veriyor fakat etnik kimliklerin yasal ve kamusal tezahürüne izin vermiyorsa anti-etnil, vatandaşlık veriyor ve etnik çeşitliliğin yasal olarak ifadesine izin veriyorsa Çok-etnili rejim olarak tarif edilebilir. Tek-etnili modelin etnik ayrımcı, anti-etnik modelin asimilasyoncu, çok-etnili modelin ise oydaşmacı yöntemi benimsediğini, Almanya(tek-etnili), Türkiye(anti-etnik), Sovyetler Birliği ve Rusya Federasyonu (çok-etnili) örnekleri üzerinden açıklamaya çalışmaktadır. Yine yakın dönemde bir tipoloji denemesi olarak Harris Mylonas da Balkan ulus devletlerinden örneklerle desteklediği kuramında, devletlerin elindeki üç seçenek olarak dışlama,asimilasyon ve uzlaşma olduğunu iddia etmiştir. Her halükarda, Kohn’un 1944’deki eseriyle popülerlik kazanan etnik sivil milliyetçilik ayrımı, 21. yüzyıla girerken aşılmaya başlanmıştır.
