Uygurların Maniheizm Dinini Benimsemelerinin Sonuçları Nelerdir?

Temelleri Asya Hunlar’ına dayanan Uygurlar, ilk dönemlerinde Köktürklere bağlı olarak Orhun ve Selenga Nehirleri arasındaki bölgede yaşadılar. Basmil ve Karluklarla işbirliği yapan Uygurlar daha sonra Köktürk Devleti’ni yıktılar. Bögü Kağan zamanında Tibet ile yapılan mücadelenin sonucunda yurda dönerek ülkeye getirilen Mani dinine mensup rahipler vasıtasıyla Maniheizm inancı benimsenmiş ve bu dönemde Maniheizm dini resmî din haline getirilmiştir. Uygurlar, Maniheizm dinini benimsediklerinden sonra yaşamlarında pek çok değişim oldu. Uygurların bu din değişimine bağlı olarak sosyal ve kültürel alanda da yine pek çok değişim yaşandı. Hayvansal gıdalardan uzaklaşan Uygurlar, tarımsal üretime geçmiş ve savaşçı özelliklerini ise kaybetmişlerdir. 

Türk tarihinde ilk kez toplu bir şekilde din değiştiren ve ilk kez yerleşik hayata geçen topluluk olan Uygurlar, bu nedenle diğer Türklere ve Türk devletlerine göre medeniyet seviyeleri yüksektir. 

Kırgızlar tarafından yıkılan Uygurlar, Maniheizm dinine geçince ve yerleşik hayata geçince hayatlarında pek çok değişim yaşandı. İşte o değişim ve dönüşümler:

1) Şehirleşme 

Dinin en büyük değişim yaptığı alanlardan biri şehirleşme üzerine olmuştur. Göçebe bir yaşam tarzından yerleşik hayata geçen Uygurlar, bu özellikleri ile “ilk” olma özelliğini taşıyor. 

2) Mimari 

Şehirleşmenin başlamasıyla birlikte mimari eserler de verilmeye başlanmıştır. Uygurlar, Türk tarihinin ilk mimari eserlerini ortaya koyan devlettir. 

3) Ticaret 

Baga Tarkan döneminde Çinli prenslerle evlenilmiş ve Çin ile ticaret geliştirilmiştir. 

4) Kalıcı Sanat Eserleri 

Şehirleşmenin başlaması ve mimari eserlerin inşası ile birlikte kalıcı sanat eserleri de bu dönemde verilmeye başlanmıştır. Yine bu dönemde kalıcı duvar resimlerinin de çeşitli örnekleri verilmiştir. Uygurlar, sanat üretimi açısından önceki Türk devletlerine oranla çok daha ileri düzey bir medeniyet kurmuşlardır. 

5) Dinin Öğretilmesi İçin Kitapların Basılması 

Maniheizm dininin ülke içindeki tüm vatandaşlar tarafından öğrenilmesi ve benimsenmesi için ülkenin dört bir yanında tapınaklar inşa edildi ve kitaplar basıldı. 

6) Matbaanın Temeli Sayılan Kalıpların Kullanılması 

Çinlilerden kağıt ve matbaa konusunda tekniki bilgileri alan Uygurlar, matbaa için gerekli olan kalıpları kullanarak bu alanda kendilerini geliştirmişlerdir. 

7) Tarım 

Hayvancılıktan tarıma yönelen Uygurlar, toprağı ekip sürmeyi öğrendi ve yine bu özellikleri ile “ilk” oldular.