Varoş Nedir? Sosyolojik Olarak ”Varoş” Kavramının Tanımı ve Varoşlar Üzerine Araştırmalar

Varoş nedir, ne demek ve ne anlama geliyor? Varoş kelimesinin sosyolojik olarak tanımı nedir ve nasıldır? Daha önceki yazılarımızda çeşitli sosyolojik konu başlıklarından söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca ”varoşluk” kavramından söz edeceğiz.

Varoş Nedir?

Varoş kelimesi, dilimize Macarca’dan geçmiştir ve sözlük anlamı olarak şehrin dışındaki kenar mahalleler veya gettolarda yaşayan insanlar anlamına gelir ancak gündelik kullanımında kelime farklı anlamlara gelir:

• Kültür seviyesi düşük, eğitimsiz, popüler kültürün içine hapsolmuş, bulunduğu mahalle veya semtten dışarı çıkmamış kişilerdir.

Özellikle ”bulunduğu semtten veya mahalleden dışarı çıkmamış” konusunda Konda’nın varoşluk ve varoşlar üzerine yapmış olduğu bir araştırmadan söz edelim:

Konda’nın varoşlar üzerinde yaptığı araştırmada yukarıda yer alan tablo oldukça önemli. Varoşların önemli bir kısmı (%53) doğduğundan beri aynı yerde ikamet ederken %37’si de 10 yıldan fazla bulunduğu yerde ikamet ediyor.

Varoşlar, eğitim seviyesi bakımından da toplumun diğer kalanına oranla daha düşük bir eğitim seviyesine sahiptirler. Aşağıda yer alan grafikte de bu açıkça görülmektedir. Varoşların çok büyük bir kısmı ilkokul ve altı okullardan mezun olmuş; çok azı üniversiteden mezun olmuştur.

Yine aynı şekilde varoşların yaşam biçimleri ve hayatlarını değiştirecek kararlarında da bağımlı oldukları saptanmıştır. Konda’nın yaptığı araştırmalarda varoşların önemli bir kısmının görücü usulü ile evlendikleri ve çoğunun herhangi bir siyasi partiye üye olmadıkları belirtilmiştir.

Varoşlar, aynı zamanda dünya görüşü olarak muhafazakar bir çizgiyi benimsemişler ve bu doğrultuda yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Yapılan bir ankette varoşların ‘dini-ailevi’ meseleler hakkındaki görüşleri, her ne kadar Türkiye ortalaması ile yakın seyretse de kapalı ve etkileşimden muaf bir yapıdadır.

Varoşların ülke yönetimi konusunda ise demokrasiden yana oldukları ancak totaliter bir rejime de karşı çıkmadıkları anlaşılıyor. Ülke yönetimi için demokrasiyi savunurlarken aynı zamanda ordunun devlet yönetimine de el koymasından yana bir tutum içerisinde yer almaktadırlar.

Varoş, tanım konusunda ihtilaflı ve bir o kadar da karmaşık sosyolojik bir yapı olmalarına rağmen bu konuda Ersan Ocak’ın Yoksulluk Halleri isimli kitabında varoşluğun en net ve doğru tanımından da söz etmek durumundayız. Ocak, varoşluğu şöyle tanımlıyor:

“Varoş, medyanın ürettiği ve daha üretirken tükettiği bir kavram olarak görülebilir. akademik çalışmalar içerisinde, çoğunlukla, halihazırdaki gecekondu kavramsallaştırmasının açıklamakta yetersiz kaldığı yeni sosyal, kültürel olguları açıklamak amacıyla kullanılıyor. Oysa varoş, tam da gecekondu kavramsallaştırmasının harita üzerinde işaretlenebilir fiziksel bir mekana indirgenmiş olması nedeniyle açıklayamadığı yeni sosyal ve kültürel olguları açıklayabilmek adına, mekanı fiziksel olmaktan çok sosyal ve kültürel anlamda kurar. Yani, gecekondu haritada işaretlenebilen alanlar tarif ederken, varoş daha çok toplumun zihinsel haritasında karşılık bulur…”