Erken Dönem Osmanlı Mimarisi Örnekleri ve Özellikleri

Osmanlı Devleti’de mimari; erken dönem, klasik dönem ve geç dönem olmak üzere üçe ayrılır. Öte yandan her üç mimari de dini, sivil ve askeri olmak üzere üçe ayrılmıştır. Kabaca Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarına denk gelen döneme “erken dönem Osmanlı mimarisi”; yükselme devrine “klasik dönem Osmanlı mimarisi”; Avrupa’dan mimari yönde etkilenen döneme ise “geç dönem Osmanlı mimarisi” adı verilmektedir. Bu yazımızda ise kısaca erken dönem Osmanlı mimarisinden ve bu dönemin özelliklerinden söz edeceğiz. 

Erken Dönem Osmanlı Mimarisi Özellikleri 

Bu dönemde daha çok dini ve sivil mimari gelişim göstermiştir. Yapılan cami ve mescitler ile türbelerden de bu dönem hakkında yorum yapmak mümkündür. Öte yandan bu dönemde yapılan eserler, gösterişten uzak ve oldukça sade inşa edilmiştir. Yapılan eserlerin mimarları ise klasik dönem ve geç dönem Osmanlı mimarisinde olduğu gibi belli değildir. 

Bu dönemde yapılan eserler, daha çok Osmanlı Devleti’nin kurulduğu yerler olan İznik, Bursa ve Edirne’de yoğunlaşmıştır. 

Sanat tarihinde genel kabul görmüş bir bilgiye göre ise erken dönem Osmanlı mimarisinin bitişi İstanbul’daki Beyazıd Camii’nin yapımına kadar devam etmiştir. 

Osmanlı Devleti’nin başkentlerinin değişmesi sonucunda mimari de şehirlere göre değişiklik göstermiş ve Edirne’nin başkent yapılmasına kadar olan süreçte Bursa üslubu adı verilen ve daha çok anıtsal yapılar, Osmanlı mimarisinin temelini oluşturmuştur. 

Erken dönem Osmanlı mimarisinde Selçuklu ve Bizans mimarisinin izlerini görmek mümkündür. Bu dönemde yapılan eserler, klasik dönem Osmanlı mimarisi için bir ilham kaynağı oldu ve yine bu dönemde önemli mimari kavramlardan olan kubbe, bir pratiğe dönüştü. 

Genel kanının aksine Topkapı Sarayı erken dönem Osmanlı mimarisi eseri değil klasik dönem Osmanlı mimarisi ile inşa edilmiş bir eserdir. Öte yandan İznik’te inşa edilen Hacı Özbek Camii (1333-1334), Osmanlı Devleti’nin “inşa edilmiş ilk camiisi” olma ünvanına sahiptir. 

Erken Dönem Osmanlı Mimarisi Örnekleri 

Bu dönemde yapılan eserler; dini, sivil ve askeri olmak üzere üç ayrı bölüme ayrılır. Erken Dönem Osmanlı Mimarisi örneklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

Dini 

1. İznik Hacı Özbek Camii (1333-1334) 

Osmanlı Devleti’nde inşa edilmiş ilk camii olma ünvanına sahip olan Hacı Özbek Camii, tek kubbeli Osmanlı mimarisinin de ilk örneğidir. 

2. Orhan Bey Camii (Bursa) 

Bursa’da inşa edilen Orhan Bey Camii, “iki kubbeli ilk Camii” olma özelliği taşımaktadır. 

3. İznik Süleyman Paşa Medresesi 

İznik’te bulunan Süleyman Paşa medresesi, Osmanlı Devleti’ndeki ilk medrese olma özelliği taşımaktadır. 

4. Ulu Camii (Bursa) 

Bursa’da bulunan ve şehrin önemli simgelerinden biri olan Ulu Camii, Osmanlı Devleti’ndeki ilk büyük yapı olma özelliği taşımaktadır. 

5 . Üç Şerefeli Camii (Edirne) 

Bazı araştırmacılara göre Edirne’de inşa edilen bu eser, erken dönem Osmanlı mimarisinin sonu; klasik dönem Osmanlı mimarisinin ise başlangıcı kabul edilmektedir. 1437 yılında yapımı tamamlanan Üç Şerefeli Camii; hem erken dönem Osmanlı mimarisi hem de klasik dönem Osmanlı mimarisinden izler taşımaktadır. 

 

6. Yeşil Camii (İznik) 

7. Yeşil Camii (Bursa) 

8. Hüdavendigar Camii (Bursa) 

9. Hacı Bayram Veli Camiisi 

10. Lala Şahin Paşa Medresesi 

11. Yeşil Medrese (Bursa) 

12. Kırgızlar Türbesi (İznik) 

13. Yıldırım Medresesi (Bursa) 

Sivil

1. Edirne Sarayı (Edirne) 

2. Irgangi Köprüsü (Bursa) 

3. Bursa Çarşısı (Bursa) 

4. Edirne Bedesteni (ilk bedesten) 

5. Bursa Emir Hanı 

Askeri 

1. Anadolu Hisarı (I. Beyazıd)