İnkılap Tarihi

Sivas Kongresi

Mustafa Kemal, 29 Ağustos’ta Erzurum’dan hareket etmiş ve 2 Eylül 1919 günü, Sivas’a gelmiştir. Erzurum Kongresi’nden sonra yapılan ve planlanması Amasya Genelgesinde gerçekleşen Sivas Kongresi, bütün Anadolu’yu ve Trakya’yı temsilen toplanacaktı. Fakat Sivas Kongresi, beklenildiği gibi olmamış ve kongreye katılım az olmuştur. Bunda bazı kişiler etkili olmuştur. Kongreyi dağıtma girişimlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

1. İngiliz Binbaşı Edward Noel 

2. Sadrazam Damat Ferit Paşa 

3. Ankara Valisi Muhittin Paşa 

4. Elazığ Valisi Ali Galip 

5. Fransız Binbaşı Bruno

6. Malatya mutasarrıfı ve bazı aşiret liderleri 

Ali Galip Olayı 

İstanbul Hükümeti, Sivas’ta toplanacak olan kongreyi basıp dağıtması için dönemin Elazığ valisi olan Ali Galip’i görevlendirdi fakat Ali Galip bu girişiminde başarısız oldu. 

Sivas Kongresi, 4 Eylül günü, Sivas Sultanisinde  (Lisesi), Mustafa Kemal’in açılış konuşması ile başlamıştır. Kongrede İsmail Fazıl Paşa, alfabetik sıraya göre herkes tarafından başkanlık yapılması önerisi yapılan oylamada reddedilmiş ve Mustafa Kemal başkanlığa seçilmiştir. 

Kongrenin ilk üç günü çeşitli meşgalelerle geçti. Üyelerin İttihat ve Terakkici olup olmadıklarını açıkça belirtmeleri için düzenlenen yeminin gerekli olup olmadığı, İsmail Fazıl Paşa’nın hazırladığı yemin taslağının içeriği, Padişaha gönderilecek olan bağlılık yazısının içeriği ve gelen telgraflara yanıt verme gibi işler üç gün sürmüş ancak dördüncü günde gündeme geçilebilmiş ve önemli kararlar alınabilmiştir. 

Sivas Kongresi’nde daha önceki Erzurum Kongresi’nin bütün maddeleri kabul edilmiş fakat bazı ekleme ve düzenlemeler yapılmıştır. 

Sivas Kongresi’ne Katılımın Az Olma Nedenleri 

1. Sivas’ın güvenli olmadığı söylentilerinin artması,

2. Mali sıkıntılar,

3. İstanbul hükümetinin delegelere baskın düzenlemesi ve 

4. Bölgedeki işgaller nedeniyle Sivas Kongresi’ne katılım az olmuştur. 

Kararlar ve Açıklamalar 

1. Milli sınırlar içinde bulunan vatan parçaları bir bütündür ve birbirinden ayrılamaz. 

Açıklama: Erzurum Kongresi’nde belirtilen Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz ile ilgili kararlar genişletilmiştir. 

2. Her türden işgal ve müdahale karşısında millet birlik ve beraberlik içerisinde kendisini müdafaa ve mukavemet edecektir. 

Açıklama: Erzurum Kongresi’nde belirtilen Pontus Rum ve Ermeni tehdidinin üzerine Yunan tehdidi de eklenmiş ve lokal azınlık faaliyetlerine karşı çıkılması amaçlanmıştır. 

3. İstanbul Hükümeti, dışarıdan bir baskı karşısında memleketin herhangi bir bölge ve toprağını terk mecburiyetinde kalırsa vatanın birliği ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir, müdahale ve önlem alınmıştır. 

Açıklama: Bu madde ile milli iradeye dayalı bir hükümetin ivedi olarak kurulacağı açıkça belirtilmiştir. 

4. Kuvay-i Milliye’yi amil, irade-i milliyeyi hakim kılmak esastır. 

Açıklama: Bu madde Erzurum Ulusun egemenliği fikri ve Kuvay-i Milliye ruhuna vurgu yapılmıştır. 

5. Manda ve himaye kabul edilemez. 

Açıklama: Ya İstiklal ya ölüm parolası ile gündemde tutulan bu görüş, madde olarak Erzurum Kongresi’nde de vardır. Bu türden talepler, son kez ve kesin bir biçimde reddedilmiştir. 

6. Milli iradeyi temsil etme adına Millet Meclisi’nin derhal toplanması mecburidir. 

Açıklama: Milli iradenin yönetime de yansıması ve İstanbul Hükümeti’nin bu yolla denetim altına alınması amaçlanmıştır. 

7. Aynı amaç etrafında toplanan cemiyetler “Anadolu ve Rumeli Müdaafa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirilmiştir. 

Açıklama: Milli mücadelede merkeziyetçi bir tutum izlenmiştir. 

8. Genel teşkilatı temsil etme açısından Heyet-i Temsiliye (Temsilciler Heyeti) seçilmiştir. 

Açıklama: Erzurum Kongresi’nde kurulan Temsil Heyeti, Sivas Kongresi’nde alınan bu karar ile tüm vatanı temsil eder duruma gelmiştir. Sivas Kongresi’nde Temsil Heyetinin üye sayısı 15’e çıkarılmış ve başkanlık Mustafa Kemal ile devam etmiştir. 

9. İşgal amacı taşımayan devletlerle ilişki kurulabilir kararı verilmiştir. 

Açıklama: Bu madde aynı zamanda 1921 Moskova Dostluk Antlaşması’nın da bir sinyali olmuştur. 

10. Azınlıklara siyasi egemenliğe ve sosyal dengeye zarar verecek ayrıcalıklar verilmeyecek kararı alınmıştır. 

Açıklama: Bu madde ile toplumsal eşitlik ilkesi vurgulanmış, Islahat Fermanı yok sayılmıştır. 

Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Temsil Heyeti tarafından Batı Anadolu Milli Kuvvetler Komutanlığına atanmıştır. Ali Fuat Paşa’nın bu tayini, Temsil Heyeti’nin yürütme gücünü kullandığına ve hükümet gibi davrandığına bir kanıt niteliği taşımaktadır. 

İrade-i Milliye 

Sivas Kongresi’nde Milli Mücadelenin ilk yayın organı olan İrade-i Milliye gazetesi çıkarılmıştır. İrade-i Milliye Gazetesi, iki dilde yayın yapmış ve haftalık olarak yayınlanmıştır. Gazetedeki ilk baş yazıyı İsmail Hami Danişment yazmıştır. 

Sivas Kongresi Hakkında Bilinmesi Gerekenler 

1. Sivas Kongresi, toplanma şekli ve kararları bakımından ulusal anlamda tek kongredir. 

2. Sivas Kongresi, birbirinden bağımsız ve dağınık vaziyette olan kurumları birleştirmiştir. 

3. Sivas Kongresi’nde alınan kararlar, Anadolu’daki milli hareket ve İstanbul Hükümeti arasında bir güç dengesi sağlamıştır. 

4. Sivas Kongresi’ne kadar ülkedeki pek çok aydının aklında bulunan Amerikan mandası ve İngiliz himayesi gibi yanlış düşünceler değişmiş, tartışılmamak üzere bu kongrede reddedilmiştir. 

5. Bu kongre ile birlikte Mustafa Kemal’in Türk halkına ve Kurtuluş Savaşı’na önderlik edecek tek kişi olduğu anlaşılmıştır. 

6. Sivas Kongresi, alınan kararlar göz önünde bulundurulduğunda, ihtilalci (devrimci) bir karaktere sahiptir. 

7. Kongrede Amerikan mandacılığı, İttihatçılık ve Mustafa Kemal’in başkanlığı gibi çeşitli konular konuşulmuştur. 

8. Sivas Kongresi’nde ve bu kongrede alınan kararlara bağlı olarak Ali Rıza Paşa’nın hükümet kurması ve Damat Ferit’in istifa etmesi gibi gelişmeler, Temsil Heyeti’nin İstanbul Hükümetine karşı ilk siyasi başarısı olarak kabul edilmektedir. 

Mustafa Kemal “Ya İstiklal ya ölüm” sözünü bu kongrede sarf etmiş, Erzurum ve Sivas Kongresi’ne katılanlara İstiklal Madalyası verilmiştir. 

Sivas Kongresi’nden Sonra Yaşananlar

Mustafa Kemal önderliğinde Anadolu’da gelişen milli hareketin etkisi sonucunda Damat Ferit Paşa, istifa etmiştir. Damat Ferit Paşa’nın istifa etmesinin ardından padişah Tevfik Paşa’ya hükümeti kurması için görev vermiş fakat Tevfik Paşa bu görevi reddetmiştir. Padişah bu red kararı sonrasında Ali Rıza Paşa’ya hükümeti kurma görevini vermiştir. Ali Rıza Paşa hükümeti, milliyetçi karaktere sahip bir kabineden oluşuyordu. Bu, Temsil Heyeti’nin ve Mustafa Kemal’in ilk siyasi başarısı olarak kabul edilmektedir. 

Mustafa Kemal, Sivas Kongresi’nin sona ermesinin ardından Sivas’a gelen Amerikalı general James Harbord’la bir konuşma yapmıştır:

“Her şeye rağmen, yurdumuzu kurtarmak, özgür ve uygar bir Türk Devleti kurmak, insan gibi yaşayabilmek için yapacağım bunu.”

Bu sözler, Mustafa Kemal’in yeni Türk Devleti’ni kurmak arzusu ve amacını belirten sözler olması bakımından önem taşımaktadır. 

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.