Anadolu Aleviliği ve İran Şiiliği Arasındaki Farklar Neler? Kısaca

İslam’da uygulama biçimlerinin farklılaşmasına bağlı olarak çeşitli mezhepler ortaya çıkmıştır. Mezhepler kendi içlerinde de ayrışmaktadır. Ehli-sünnet olarak nitelendirilen mezheplerin yanı sıra diğer mezhepler de bulunur. Bunlardan biri de Şiiliktir. Şiilik, Hz. Muhammed’in ölümünün ardından yaşanan ayrılıklar neticesinde ortaya çıkmıştır. Hz. Ali taraftarlarının oluşturduğu bir topluluk olan şiiliğin yüzyıllar sonunda değişime uğradığı gözlemlenmektedir. Şiiliğe yakın olarak bilinen bir diğer bir inanış ise aleviliktir. Ancak aralarında pek çok fark mevcuttur. İnanç ve ibadet anlamında çeşitli farkları vardır:

• İnanç ve ibadetler konusunda alevilerde cem evlerinde cem törenleri yapılır. Namaz, oruç gibi ibadetler Sünnilikteki gibi farz kabul edilmez. Semah, bağlama eşliğinde yapılan dini ritüeller önemlidir. Şiilerde ise ibadet kısmında daha sıkıdır. Ramazan orucu tutulur. İbadetler klasik İslami kurallara daha yakındır. Cami ve cami kültürü belirgindir.
• Alevilerin önderleri dedelerdir. Soy bağıyla dede olunur ve dini yapılar daha çok toplumsal hafıza ve geleneklere dayanır. Bununla birlikte şiilikte dini lider olarak Ayetullahlar ve müçtehitler vardır. Dini otorite yazılı fıkıh ve medrese geleneği üzerinden işler. Yine şiilikte 12 imam inancı varken Alevilikte bu durum farklılaşmaktadır.
• Şiilikte dinin şartı olara: tevhid, adalet, nübüvet, imamet ve meat, alevilikte ise bunlara ek olarak velayet vardır.
• En önemli ayrım ise Anadolu Aleviliği daha çok tasavvufi, kültürel ve halk İslamı geleneğine dayanırken İran Şiiliği (Caferilik) kurumsallaşmış, fıkıh temelli bir mezheptir. Şiiliği daha şeriat doğrultusunda değerlendirmek mümkündür.
• Şiilikte mürşit, yol, dede, muhip gibi kavramlar yokken alevilikte bu kavramlar yer alır.
• Direket olarak şeriata bağlılık olan Şiiliğe ters olarak Alevilikte daha tasavvufi değerler ön plana çıkmaktadır.
• Alevilikte muta nikahı kabul edilmez ve tek eşlilik kabul edilir. Ancak Şiilikte bu farklılaşır.
• Alevilikte zikir, semah gibi müziğe dayalı ibadetler vardır ancak Şiilikte bunlar yer almamaktadır.