Coğrafyada Akımlar Nelerdir? Possibilizm Determinizm Pozitivizm

Coğrafyada Akımlar Nelerdir? Coğrafyada determinizm, insancı yaklaşım, olabilircilik, modernizm ve pozitivizm akımları nelerdir, neyi ifade eder. Daha önceki yazılarımızda coğrafyayla ilgili olarak çeşitli konu başlıklarından söz etmiştik. Bu yazımızda ise ayrıca coğrafyada akımlardan söz edeceğiz.

Coğrafyada Akımlar Nelerdir?

1. Determinist Akım
2. İnsancı Akım
3. Olabilircilik Akımı
4. Ekolojik Akım
5. Pozitivist Akım
6. Modernist Akım

Determinizm (Çevreci – Environmentalizm)

Determinist görüşe göre doğa, insan davranışlarında en geniş ölçüde sorumlu olan etkendir. İnsanlar, doğal ortamdan doğanın kendilerine sunduğu ölçüde yararlanırlar. Bu yüzdendir ki insanlar, fiziki etkenler tarafından kontrol edilir ve yönlendirilirler. Ritter ve Humboldt’un kurucusu olduğu coğrafyadaki determinizm akımında fiziki çevrenin toplumun insanlara etkisine ve insanlığın gelişimine yaptığı katkılara odaklanılmıştır. Bu akım çerçevesinde insanın tabiatın bir parçası mı yoksa ondan ayrı mı olduğu ve insanın tabiat tarafından etkilenmesinin nereye kadar uzandığı veya uzanacağı gibi sorular öne çıkmıştır.

İnsancı Yaklaşım (Possibilisim – Olasılcılık)

Possibilistler, Durumlar ne olursa olsun insanoğlunun bu durumlara karşı alabileceği birtakım önlemler bulunmaktadır. Bunlar doğa koşullarını engelleyici önemler görüşünü savunmaktadır. Bu görüşte doğadan ziyade insana odaklanılmaktadır ve insan bu görüşte pasif değil aktif bir varlık olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine bu görüşü savunanlara göre insanlar uzun yıllardan beri biriktirmiş olduğu bilgilerle dünya üzerinde önemli değişimler yaratmıştır. Deterministlerden farklı olarak insanı doğanın esiri değil doğayı insanın bir eseri olarak görmektedir.

Olabilircilik (Probabilizm)

Bu görüş deterministlere karşı olarak doğmuştur. Olabilircilik akımının çıkış nedenlerini ortaya koymak gerekirse bunları şu başlıklar altında toplamak mümkündür:

1. Fiziki çevre insanoğlunun eylemlerinin çoğunu ifade etmektedir.
2. Bazı kültürler teknolojinin efektif kullanımı nedeniyle doğaya üstün gelebilmektedir.
3. Bir coğrafyanın hem fiziki çevresini hem de kültürel özelliklerini bilen birisi, bu coğrafyanın nasıl kullanılacağının tespitini net bir şekilde yapabilir ve gelecekle de ilgili tahminlerde bulunabilir.

Coğrafyada Akımlar: Ekolojik Yaklaşım

İnsanoğlu, ekolojik sistemin bir parçadır ve doğal ortamında insanı karşılıklı bir biçimde incelemek gerektiğini ifade eden bir yaklaşımdır.

Pozitivist Yaklaşım

Coğrafyada insanoğlunun dünyayı nasıl dizayn ettikleri ve kullandıklarını tanımlamak için bazı kurallar konulması gerektiğini ifade eden yaklaşımdır. Bu akımın savunucuları matematiği, coğrafi kalıpları istatistiki bir biçimde açıklamayı ve hipotezler üzerinden yorumlamayı öngörmektedir. Öte yandan pozitivistler dünyayı betimlemede kullandıkları matematiksel yolların bir bağlantı olarak fiziki ve beşeri coğrafyayı bütünleştireceğini ve coğrafya bilimini matematiğin kullanıldığı diğer bilim dallarına açacaklarını ileri sürmüşlerdir.

Coğrafyada Akımlar: Modernizm Akımı

Post modernist coğrafyada matematiğe daha az yer verildiği görülmektedir. Geçmişteki görüşlerim önemli bir kısmını reddeden bu post-modern görüşte yeni ve farklı olan şeylerin kullanılması ön plandadır. Modernist akım, sıklıkla insanın mekanı nasıl kullandığı veya nasıl şekillendirdiği incelenmektedir. Ayrıca mekanı dizayn ederken hangi ögelerin ön planda tutulması gerektiğine ilişkin yorumlar da modernist akımda kendisine yer bulmaktadır. İnsanoğlunun siyasal, toplumsal ve ekonomik ortamdan ve olaylardan nasıl etkilendikleri ve bu noktada etkili olan unsurların neler olduğu da bu görüşte incelenmektedir.

görsel kaynak: theguardian