İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Meydana Gelen Önemli Ekonomik Gelişmeler Nelerdir?

İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye’de pek çok önemli gelişme meydana gelmiştir. Bu gelişmeleri; askeri, ekonomik, siyasi ve eğitim-kültür-sosyal alanlarında sıralayabiliriz. Bu gelişmelerden ekonomik gelişmeleri bu yazımızda ele alacağız. İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’de meydana gelen ekonomik gelişmeler nelerdir?

İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye, mal darlığını hafifletmek, fiyat artışını dizginlemek, karaborsa ile mücadele etmek ve de sosyal adaleti sağlamak maksadıyla birtakım çalışmalar yapmıştır.

İkinci Dünya Savaşı’nın etkisi ile üretim, dağıtım ve tüketim ilişkilerini kontrol altına almak amacıyla 1940 yılında “Milli Korunma Kanunu” adı altında bir kanun çıkarılmıştır. Kanunun 6. maddesi çerçevesinde “Petrol Ofisi, Et ve Balık Kurumu” oluşturulmuştur.

Yine tüketim mallarını kontrol altına almak, dağıtım ve fiyatların saptanması gibi konularda “Ticaret Ofisi ve İaşe Müdürlüğü” kurulmuş ve aynı zamanda İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerde “karne uygulamasına” geçilmiştir.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye’de meydana gelen en ilginç ekonomik gelişmelerden biri de pasta ürünlerinin üretiminin yasaklanmasıydı. Bu dönemde pasta üretiminin yasaklanmasının yanı sıra pastaneler de kapatılmıştır.

Aynı zamanda İkinci Dünya Savaşı sırasında ekonominin savaştan etkilenmemesi için devlet bazı malların fiyatlarının aşırı yükselmesinden dolayı “Narh” sistemine geçmiş ve uçuk fiyat artışlarının önüne geçmeyi amaçlamıştır.

Aşırı kar ve vergiye tabi tutulmayan kazançlar ile yüksek enflasyon faktörü göz önüne alınarak 1942 yılında “Varlık Vergisi” ve 1944’te “Toprak Mahsülleri Vergisi” getirilmiştir. Toprak Mahsülleri Vergisi 2 yıl sonra 1946 yılında kaldırılmıştır.

Yine bu dönemde ülkenin savaştan kaynaklanan gelişmelerin ekonomi üzerindeki etkisini hafifletmek amacıyla devlet, “Toprak Reformu Kanunu”nu kabul etmiştir.

Önemli bir notla devam edelim: Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sırasında özellikle Almanya’ya Krom ihraç etmiştir.

Uygulanan Politikalar Başarılı Oldu mu?

Uygulanan tüm bu koruyucu politikalara ve uygulanan otarşik sisteme rağmen Türkiye, 1934 yılındaki gelişme düzeyinin altında kalmıştır. Öte yandan II. Beş Yıllık Sanayi Planı çerçevesinde hedeflenen amaçlara ulaşılamamış ve üstüne sanayi yatırımları da bir hayli gerilemiştir. Bunun yanında devletçilik ilkesi çerçevesinde hazırlanan sanayi planı rafa kaldırılmış ve yerine denetimindeki Türkiye İktisadi Kalkınma Planı hazırlanmıştır.

Savaştan Sonra da Koruyucu Politikalar Devam Etti.

İkinci Dünya Savaşı’na Türkiye her ne kadar kağıt üzerinde katılsa da savaştan “ekonomik” anlamda en zararlı çıkan devletlerden biri oldu. Bunu savaştan sonra Türkiye’nin izlediği bazı politikalardan anlayabiliriz. Şöyle ki;

7 Eylül 1947 Kararları olarak tarihe geçen kararla Türk Lirasının değeri düşürülmüş (1 Amerikan Doları = 280 Kuruş) ve bu politika ile ithalatın kolaylaştırılması amaçlanmıştır. Öte yandan yine bu kararla bankaların altın almasına izin verilmiştir. Bu kararların en önemli özelliği Türkiye’nin devletçi bir politikadan sıyrılıp liberal serbest piyasa ekonomisine geçişinin ilk adımı olmasıdır.

Savaş sonrası Türkiye’de meydana gelen en önemli gelişmelerden biri de 1947 yılında hazırlanan “Türkiye İktisadi Kalkınma Planı”dır.

Öte yandan Türkiye, Marshall Yardımı adı altındaki plana dahil edilerek OEEC’ye yani Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü’ne üye olmuştur.

Yine 1947 yılında Türkiye’nin IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlara üyeliği kabul edilmiştir.

Konuyla ilgili olarak diğer yazılarımız;

İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Meydana Gelen Önemli Askeri Gelişmeler