Taşların Çözülmesi

Dış kuvvetlerin etkisi, taşların çözülmesi (yer kabuğunun ayrışması ) ile başlar. Taşların çözülmesi iklim ve canlıların etkisine bağlıdır. Taşların çözülmesi üç şekilde gerçekleşir. Taşların çözülmesi sürecinin sonunda ise toprak meydana gelir.

a. Mekanik Çözülme (Fiziksel Çözülme)

Gündüz ısıtılan taşlar genleşir, gece soğuyunca hacmi küçülür. Böylece gece ve gündüz ısınıp soğuyan taşlarda önce çatlaklar meydana gelir, zamanla parçalanır ve ufalanır. Karasal iklimlerde günlük sıcaklık farkları fazla olduğu için fiziksel çözülme daha hızlı gerçekleşir. Şiddetli karasallığın hakim olduğu yerlerde ve çöllerde mekanik çözülmenin sık görüldüğü gözlemlenir.

Fiziksel çözülme, Türkiye’de iç bölgelerde (İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde) daha çok görünür.

b. Kimyasal Çözülme

Kayaların içine sızan suların kayalardaki mineralleri eritmesi ile meydana gelen çözülmedir. Nemli iklimlerin görüldüğü yerlerde daha fazla etkilidir. İklim nemli ise sıcaklık arttıkça kimyasal çözülme de hızlanır. Karstik yörelerde suda kolay çözülen minerallerin bulunması da kimyasal çözülmeyi artırır.

Kimyasal çözülme Türkiye’de yağışların fazla olduğu yörelerde en çok Karadeniz Bölgesi’nde etkilidir. Akdeniz Bölgesi’nin de hem yağışlı olması hem de arazi yapısı (karstik arazi) kimyasal çözülmeyi artırmaktadır.

c. Organik Çözülme

Canlıların etkisiyle meydana gelen çözülmelere organik çözülme adı verilir. Bitki köklerinin ayrışması, bazı bakteriler ve çeşitli canlıların faaliyetleri bu çözülme üzerinde etkili olan faktörlerden birkaçıdır.

Not: Kimyasal çözülmenin olduğu yerlerde toprak oluşumu, fiziksel çözülmenin olduğu yerlere göre daha hızlıdır.