Türkiye’de Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen faktörler çeşitli sebeplere göre farklılık gösteriyor. Bu nedenlerin en önemli özelliği, çoğunda fiziki faktörlerin etkili olmasıdır. Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen faktörler: Yer Şekilleri, İklim, Toprak Özellikleri, Su Kaynakları, Beşeri ve Ekonomik Özellikler ve Bitki Örtüsüdür.

Yer Şekilleri

Türkiye’de yer şekillerinin engebeli olması ulaşımı, başta tarım olmak üzere ekonomik etkinlikleri olumsuz yönde etkilemektedir.

Türkiye’de düzlükler, düz alanlar, özellikle kıyı ovaları nüfusun en fazla olduğu yerlerdir. Türkiye’de nüfusun hemen hemen çoğu (%85) verimli ovalarda toplanmıştır. Engebeli araziler ise genellikle nüfusun seyrek ve az olduğu yerlerdir. Yüksek yerler sıcaklık düşük olduğu için nüfusun az olduğu yerlerdir.

Not: Dağların uzanışı da nüfus dağılışını etkileyen faktörler arasındadır. Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında dağlar kıyıya paralel uzandığı için dağların gerisinde iklim karasallaşıp, nüfus dar kıyı şeridinde yoğunlaşmıştır.

Not: Türkiye’de nüfus dağılımında doğal şartlardan en fazla etkili olan “yer şekilleri”dir.

İklim

İklim özellikleri, nüfus dağılımı üzerinde en önemli etkenlerin başında yer alıyor. Türkiye’de kıyı yörelerinde iklim koşulları elverişli olduğu için nüfusun çoğu kıyılarda toplanmıştır. İç bölgelerde ise yağışların azalması, sıcaklığın düşmesi başta tarım ve hayvancılık olmak üzere ekonomik etkinlikleri olumsuz yönde etkilediği için nüfusun azalmasına yol açmıştır.

Doğu Anadolu’da nüfusun az olmasının nedeni istihdam yetersizliğinden ve iklimden önce yatırımların azlığıdır.

Not: Doğu Anadolu Bölgesi’nde sıcaklık düşük olduğu için hem insan yaşamı hem de ekonomik etkinlikler olumsuz etkilenmiştir. Bu yüzden Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin nüfus sayısı en az olan bölgesidir.

Not: İç Anadolu Bölgesi’nde ise sıcaklık Doğu Anadolu Bölgesi kadar düşük olmadığı halde, kurak olduğu için bölgenin iç kesimleri (Tuz Gölü çevresi) Türkiye’de nüfus yoğunluğu, en az olan yerler arasındadır.

Toprak Özellikleri

Verimli toprakların bulunduğu yerlerde nüfus artmıştır. (İlk yerleşik hayat, tarıma bağlı olarak verimli arazilerde başlamıştır). Kıyı ovalarındaki verimli topraklarda iklim özelliklerinin de elverişli olmasına bağlı olarak tarım ürünü çeşidinin fazla olması ve daha çok gelir getiren ürünlerin yetiştirilmesi nüfusun artmasına neden olmuştur. Tuz Gölü çevresi, Teke ve Taşeli yörelerinde toprakların tarıma elverişli olmaması, nüfus yoğunluğunun azalmasına neden olmuştur. Çankırı ve Sivas çevresi jipsli araziden dolayı seyrek nüfusludur.

Su Kaynakları

Akarsuların, göllerin ve yeraltı sularının içme ve kullanma suyu yanında, tarımda ve endüstride su gereksinimini sağlamada önemi büyüktür. Kurak ve yarı kurak bölgelerde su kaynaklarının önemi artar, nüfus buralarda daha çok akarsu boylarında, suları tatlı olan göller yakınında veya yer altı suları bakımından elverişli olan bölgelerde toplanmıştır. Başta Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki ovalar olmak üzere, sulama koşullarının geliştiği ovalarda son yıllarda nüfus hızla artmaktadır.

Su kaynakları açısından verimli olan Karadeniz Bölgesi’nde dağınık yerleşmeler çoğalırken, kurak iklimlerin görüldüğü yerlerde toplu yerleşmeler su kaynaklarına yakın yerlerde yoğunlaşmıştır.

Beşeri ve Ekonomik Özellikler

Endüstri ve ticaretin gelişmiş olması, ulaşımın gelişmesi, turizm etkinlikleri, yeraltı zenginlikleri, tarım ve hayvancılığın gelişmesi iş bulma kolaylığı sağladığı için nüfus dağılışında önemli rol oynar. Marmara Bölgesi’nde nüfusun fazla olmasında, yer şekilleri ve iklim özelliklerinin elverişli olmasıyla birlikte bölgenin ekonomik bakımdan gelişmiş olması önemli rol oynamıştır.

Not: Nüfus dağılışında gelişmemiş ülkelerde doğal koşullar etkili iken, gelişmiş ülkelerde ekonomik özellikler daha fazla etkilidir.

Bitki Örtüsü

Nüfusun dağılışında en az etkili olan faktör bitki örtüsüdür. Bitki örtüsünün sık olduğu yerler yoğun nüfuslu alanlardır.