Bağlantısızlar Hareketi Nedir?

II. Dünya Savaşı’ndan sonra dünya düzeninde radikal değişimler yaşanmış; dünya kapitalist blok ya da sosyalist bloğa dahil olmaya başlamıştı. SSCB’nin Doğu Avrupa’da; ABD’nin ise tüm dünya genelinde uyguladığı politikalar yüzünden bu iki süper güç haricindeki devletler ekonomik, siyasi ve toplumsal duruşlarını sergilemek için kendilerini bir bloğun içine dahil etme zorunluluğu altına girdiler. Soğuk Savaş’ın tüm hızıyla devam ettiği devam ettiği yıllarda bu iki bloğa dahil olmayıp, kendi yolunu çizen devletler de vardı. Bu devletlere üçüncü dünya ülkeleri ya da bağlantısızlar (non-aligned) ismi verilmişti. Bağlantısızlar Hareketi, dünya genelinde büyük kitleleri etkisi altında bırakan rejimleri savunmamakta ve onlara karşı çıkmaktaydılar.

Soğuk Savaş devam ederken, 1955 yılında Bandung’ta bir araya gelen eski sömürge liderleri kapitalist ve sosyalist bloğa dahil olmamayı ilke edinen Bağlantısızlar Hareketi’ni kurdular. Endonezya lideri Sukarno, Yugoslavya lideri Tito, Hindistan lideri Nehru ve Mısır lideri Cemal Abdülnasır önderliğinde toplanan Bağlantısızlar Hareketi, dünyada radikal değişimlerin ilk ayak sesleriydi. 1955’te Endonezya’nın Bandung şehrinde yapılan ilk toplantıya çoğunluğunu Asya ülkeleri ve bir kısmı da Afrika ülkelerinde oluşan 29 ülke katılmıştı, bu ülkelerin arasında Türkiye’de bulunmaktaydı. O dönemler Türkiye adına Fatin Rüştü Zorlu, devlet bakanı ünvanıyla katılmıştır. Zorlu, yaptığı konuşmasında Sovyet tehdidine karşı Amerika’nın yanında yer almaktan yana tavır takınmaları gerektiğini söylemişti. Toplantıda alınan kararlar;

• Devletlerin toprak bütünlüğü,
• Egemenliklerine karşılıklı saygı,
• İç işlerine karışmama,
• Saldırmazlık,
• Ekonomik ilişkilerde yardım ve dayanışma yönündeydi.

İkini toplantı ise 1961 yılında Belgrad’da gerçekleşti. Bu toplantıda Bağlantısızlar Hareketi’nin değerleri ve amaçları sağlamlaştırılıp kurumsallaştırıldı. Kutuplara yanaşmama siyaseti izleyen bu hareket, dünyada yeni bir düzenin doğmasına, 1973 Petrol Krizi’nde aktif rol oynamalarına ve bazen de Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda alınan kararlarda etkin bir pozisyon üstlenmelerine neden olmuştur.

Bağlantısızlar Hareketi, iki bloğa da dahil olmak istemeyen devletlerin Birleşmiş Milletler çatısında toplanmasıyla oluşan bir hareketti. Yugoslav lider Tito’nun ölümü ve Mısır’da Enver Sedat’ın devrilmesinden sonra iyice etkinliğini kaybetmeye başlayan hareketin 2012 yılı itibariyle 120 üye ülke ve 21 gözlemci üye ülkesi bulunmaktadır.