Döviz Kuru Rejimi Nedir?
Döviz kuru rejimi nedir? Döviz kuru rejimi neye göre belirlenir? Temel olarak döviz kuru rejimi, üç şekilde belirlenir. Bunları şu şekilde sıralamak mümkün:
1. Sabit Kur Rejimi: Şayet döviz, merkez bankası veya bir kamu otoritesi tarafından belirleniyorsa buna “sabit kur rejimi” adı verilir.
2. Tam Dalgalı Kur Rejimi: Döviz kuru, piyasa koşullarına göre şekilleniyorsa “tam dalgalı kur rejimi” adı verilir.
3. Müdahaleli Esnek Döviz Kuru Rejimi: Döviz kurunun zaman zaman piyasa koşullarına göre belirlenmesi; zaman zaman da merkez bankası tarafından müdahale edilerek düzenlenmesine “müdahaleli esnek döviz kuru rejimi” adı verilmektedir. Dünya üzerinde en çok uygulanan politika da budur.
Döviz kuru rejimi konusunda iki ülke üzerinden örneklerle konuya açıklık getirelim.
Çin
Sabit döviz kuru rejimi uygulayan ve para politikasını bağımsız olarak belirleyen Çin, buna karşılığı olarak ise sermaye hareketlerinde kontrolü elinde tutmaktadır. Çin Merkez Bankası, Çin’de ikamet eden kişiler için döviz alım ve satımlarında yıllık bir kota koymaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri, sermaye hareketlerini serbest; para politikasını bağımsız olarak belirlediği için döviz kuru rejimini dalgalı kur rejimi olarak belirlemiştir. Bu nedenden dolayı, elinizdeki Dolarları başka bir ülkenin (örneğin Bulgaristan) parasıyla değiştirmek istediğinizde mevcut kur, önceden Fed tarafından belirlenmiş bir kur değil, o anda piyasada belirlenen kur olacaktır.
Euro Bölgesi: Avrupa
Euro bölgesi ülkeleri yani Avrupa Birliğine dahil olan ülkeler, sermaye hareketlerinin serbestliği ve sabit döviz kuru rejimini (kendi paraları kaldırıp Euro’yu kabul etmişlerdir) seçmiş olduklarından dolayı kendi başlarına bağımsız bir para politikası izleme ihtimalleri yoktur. Avrupa Birliğine üye (para birimi olarak da Eoro’yu kabul eden ülkeler) adına para politikası, Avrupa Merkez Bankası tarafından belirlenir, ülkeler de bu politikaya uymak zorunda kalırlar.
Türkiye’de Durum Nasıl?
Türkiye, Cumhuriyetin kurulmasının ardından 1980’li yıllara kadar sermaye hareketlerini kontrol altında tutmuştur. Buna paralel bir şekilde sabit döviz kuru ve bağımsız para politikası izlemiştir. 1980 sonrasında Turgut Özal’la başlayan serbest ekonomi ve ekonomideki liberalleşme hareketlerine bağlı olarak Türkiye, sermaye hareketlerini serbest bırakmış ve dalgalı döviz kuru rejimi ve bağımsız para politikası uygulamasına geçmiştir. Türkiye’nin şu anda bulunduğu döviz kuru modeli ise müdahaleli esnek döviz kuru rejimidir. Burada yer alan aktörlerin başında ise Merkez Bankası geliyor. Para politikasının temel prensiplerinden olan faizler, genelde piyasada oluşmakla birlikte Merkez Bankasının faizlerle oynaması sonucunda da ortaya çıkmaktadır.
Kaynak: Mahfi Eğilmez ile Kolay Ekonomi
