Galat Nedir? Galat-ı Meşhur Neye Denir? Galat Örnekleri Nelerdir?
Galat, toplum tarafından yanlış bilinen ve yanlışlığı üzerinden süregelen davranış veya sözlerin tamamına “galat” adı verilir. Galat aynı zamanda, uzun süre toplumların yanlış olduğu bilinen kelime veya davranışların nesiller boyu aktarılarak doğrusunun yerine geçmesi demektir. “Dil bozularak gelişir” sözünü doğrulayan bir terim olan galatla ilgili terimler aşağıdaki gibidir.
Galat Olmak
Bir kelime ya da söz öbeğinin orijinal anlamından kayarak başka bir kavramı açıklaması haline “galat olmak” denir. Yanlış bilinen bir bilginin uzun yıllar boyunca yanlış haliyle bilinip diğer nesillere aktarılmasıyla kelimelerin anlamlarında daralma, bozulma ya da kayma olur.
Galat-ı Meşhur
Yanlış bilinen bir kelimenin artık toplumun kahir ekseriyeti tarafından orijinalinin unutulması durumuna “galat-ı meşhur” denir.
Günlük hayatta kullandığımız çoğu kelime ya da söz öbeğinin “galat-ı meşhur” olduğunu görürüz. Bunda hiç şüphesiz Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin dilimize dahil olması yatmaktadır. Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin orijinalinde yatan anlamları ile Türkçe’ye çevrilirkenki anlamında farklar olabiliyor.
Örneğin cebelleşmek ve cedelleşmek kelimeleri arasındaki fark gibi. Kelimenin aslı cedelleşmek yani bir konunun aydınlatılması için fikir yürütmek olsa da bir “galat” olarak cebelleşmek ifadesi dilimize yerleşmiştir. Halbuki cebelleşmek kelimesinin aslı dağdır. Cebel Arapçada “dağ” anlamına gelir. Türk Dil Kurumu’na göre hem cebelleşmek hem de cedelleşmek ifadesi doğru bir kullanımdır. Kesinlikle cebelleşmek yazan/söyleyen kişi yanlış söylüyor/yazıyor denemez.
Öte yandan galat kavramının sınırları içerisinde harf yanlışlıklarını da dahil etmek mümkün. Örneğin doğru yazımı müdahale olan kelimenin “müdehale” biçiminde yazılması da “galat-ı meşhur” örneklerinden birini oluşturur.
Fakat “galat-ı meşhur” örneklerinin artan sosyal medya kullanımı ile kişiler ve platformlar arasında yaygınlaşması hızlı ve baş döndürücü nitelikte olmasının yanı sıra anormal değerdedir. Dile gereken önem verilmediği müddetçe dilin bozulması ve zamanla eriyip diriliğini kaybetmesi olağandır.
Örneğin koreografi kelimesinin doğrusu “karaegrofi ya da “koroegrafi” değildir.
Galat-ı Meşhur, Lügat-ı Fasihten Evladır
Galat-ı meşhur, yani yanlış bilinen kelime ve söz öbekleri; lügat-ı fasihten yani açık ve anlaşılır dilden evladır/daha makbuldür.
Toplumun ekserisi tarafından yanlış bilinen kelime ya da söz öbeklerimin “galat olmuş” halleri, gerçeklerinden daha makbul olanıdır. Zira anlamlarında büyük kayma ve bozulmalar yoktur. Bu dilin zenginleşmesi bakımından da önemlidir.
