Giffen Paradoksu Nedir? Giffen Mal Neye Denir? Özellikleri Nelerdir?
Talep kanununun Veblen Etkisi ile birlikte iki istisnasını oluşturulan Giffen Paradoksu, davranışsal iktisadın en temel ilkelerinden biridir. Peki Giffen Paradoksu nedir? Giffen mallar nelerdir? Giffen Paradoksuna örnek nedir?
İrlanda’da meydana gelen Büyük Patates Kıtlığı ve sonrasında İrlanda nüfusunun 5’te 1’inin açlıktan ölmesi, arkasında birtakım soru işaretleri bıraktı.
Patates, İrlanda halkının besin problemlerini çözmesi için getirilmişti. Fakat İrlanda topraklarından o dönemler neredeyse patatesten başka hiçbir şey yetişmiyordu. Halk ise çareyi daha çok patates tüketmekte buldu. Patates, ekonomi tabirine göre bir “düşük mal” olarak tanımlanmaktadır.
Yine söz konusu dönemde patates tarlalarına dalan bir mikrop İrlanda’da bütün halkın kıtlıktan ölmesine, 7 milyonluk nüfusun 5’te 1’inin kıtlık yüzünden hayatını kaybetmesine, nüfusun önemli bir kısmının Amerika’ya göç etmesine neden olmuştur.
İrlandalıların bu kıtlık öncesinde en temel besin kaynağı patatesti. Ayrıca nüfusun önemli bir kısmının geçim kaynağı da yine patatesti.
İrlandalılar, aşırı tüketim nedeniyle patatesin fiyatının artması ile diğer tüketim mallarındaki harcamalarını kısarak patatese olan harcamalarını artırmışlardır. Peki İrlandalılar neden böyle yapmıştır?
Zira 100 lira gelirleri varsa bu 100 liranın bir kısmı ile 50 kg patates alabiliyorlar artan paraları ile diğer besin maddeleri alabiliyorlardı. Fakat patatesin fiyatının artmasıyla İrlandalılar temel besin kaynağı olan patatesin diğer besin maddelerinden daha önemli olduğunun farkında olarak patates dışındaki harcamalarını kısmışlar ve daha çok patates almışlardır.
İrlandalıların içinde bulunduğu durum tam anlamıyla bir paradokstu. Çünkü gelirlerinin önemli bir kısmıyla patates (temel besin kaynağı) ve birkaç tüketim maddesi alabilirken patatese getirilen fiyat artışı nedeniyle paralarının neredeyse tamamını patatese veriyorlardı.
Adından da anlaşılacağı üzere bu bir paradokstur. Peki Paradoksu biraz daha açalım.
Bir ürünün Giffen Mal olabilmesi için gerekli olan şartlar şudur.
- Ürünün “düşük mal” olması gerekir. Peki nedir bu düşük mal? Gelir arttıkça talebi azalan mallar.
- Ürünün herhangi başka bir alternatifinin olmaması gerekir.
- Ürün için ayrılan tutar veya paranın bütçenin önemli bir kısmını oluşturması gerekir.
Talep kanununa göre normal şartlarsa kişinin geliri artınca tüketimleri de artacaktır. Fakat kişinin geliri artınca tüketimlerinin de azalması gibi bir durum vardır. Bu da Giffen Paradoksu olarak adlandırılır ve talep kanununun Veblen Etkisi ile birlikte iki istisnasından birini oluşturmaktadır.
Açıkçası Giffen Paradoksuna fakirlikten kırılan ve sonucundan büyük bir kıtlık gören (Kara 47) İrlandalılardan başka bir örnek de yoktur. En çok örnek verilen ekmek ise yukarıda sayılan Giffen Malların tanımındaki “bütçenin önemli bir kısmını oluşturması” ve “alternatifinin olmaması” maddelerine terstir ve dolayısıyla da Giffen Mal olarak tanımlanamaz.
