Hukukta Hükümsüzlük Nedir?

Çoğu zaman hukuk alanında kullanılan ”hükümsüzlük” kavramı nedir? Hükümsüzlük kavramının hukuktaki karşılığı nedir? Daha önceki yazılarımızda çeşitli yaptırım türlerinden söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca ”hükümsüzlük” kavramından söz edeceğiz.

Hükümsüzlük Nedir? Hukukta Hükümsüzlük Ne Demek?

Hükümsüzlük; ceza, cebri ceza, tazminat ve iptal ile birlikte hukukun yaptırımları arasında yer almaktadır. Bir hukuki işlemin, kanunun ön gördüğü biçimde yapılmaması ya da kanuna aykırı bir şekilde yapılması halinde hukuki bir sonuç doğurmaması anlamına gelmektedir.

Hukuki bir kuralın emrine uygun hareket etmemek, misal bir hukuki işlemi kanunun emrettiği bir şekilde yapmamak, söz konusu işlemin hükümsüzlüğü sonucunu doğurmaktadır. Bir başka deyişle, bu halde meydana gelen yaptırım, hükümsüzlük yaptırımıdır.

Hükümsüzlüğün çeşitli derece ve türleri bulunmaktadır. Gerçekten hükümsüzlük, bazen yokluk bazen de butlan (mutlak ve nisbi butlan) bazen de tek taraflı bağlamazlık biçiminde ortaya çıkabilir.

Misal; resmi ve görevli nikah memuru önünde yapılmayan evlenme; yokluk yaptırımına tabi olduğu, yani hukuken yok sayıldığı halde; ayırt etme gücü (temyiz kudreti) olmayan bir kimsenin yaptığı evlenme butlan yaptırımına (mutlak butlan) tabi olur. Yani savcı ya da ilgililerin dava açması üzerine mahkeme tarafından iptal edilir.

Buna istinaden, ayırt etme kudretine sahip bir küçüğün, misal 15 yaşındaki bir öğrencinin ana babasının (velilerinin) izni olmadan yapmış olduğu bir satış sözleşmesi, yokluk veya butlan yaptırımlara değil, fakat ”’tek taraflı bağlamazlık” yaptırımına tabidir. Yani söz konusu sözleşme henüz fiil ehliyeti tam olmayan küçüğü bağlamaz ancak tam ehliyetli olan karşı tarafı bağlar. Bu, küçüğün velayetini elinde bulunduran kişiler tarafından yapılan işlemi sonradan onaylarsa (onam verirse) işlem artık küçük için de bağlayıcı bir boyut kazanır. Buna karşılık, veli onay vermezse işlem her iki taraf bakımından da hükümsüz hale gelir. Diğer yaptırım türleri;

• Ceza 
• Cebri Ceza
• Tazminat 
• Hükümsüzlük 
• İptal