İradi Organ Nedir? Hukukta İradi Organın Tanımı

İradi organ nedir? Hukukta iradi organın tanımı nasıldır? Bir önceki yazımızda kanuni organ tanımından ve hukukta kanuni organın yeri ve öneminden söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca “iradi organ” kavramından söz edeceğiz.

İradi Organ Nedir? Hukukta İradi Organın Tanımı

İradi organ, bir tüzel kişinin kanunlardan dolayı kesinlikle sahip olması gerekmeyen ancak amacına ulaşabilmesi için gerekli bularak bünyesinde yer verebileceği organlara denilmektedir. Örnek vermek gerekirse, bir dernekte “haysiyet divanı”, “danışma kurulu” gibi iradi organlar kurulabilir. Fakat yukarıda da belirttiğimiz gibi her kurumda bu ve benzeri organların kurulmasına gerek yoktur. Bu organlar, kurumun işleyişine ve yapısına bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir.

Tüzel kişilerin “hukuki işlem ehliyeti”, “haksız fiillerden sorumlu olma ehliyeti” ve “dava” ehliyeti gibi hakları vardır. Bu bilgi çerçevesinde bir dernek, yönetim kurulu aracılığıyla hukuki işlem yapabilir. Örnek vermek gerekirse kurum için gerekli olan masa, sandalye, koltuk gibi eşyaları alabilir, bir yeri kiralayabilir, bir bankada hesap açtırabilir ya da bir kurumdan ödünç para alabilir. Ancak yapacağı söz konusu hukuki işlemlerin kendi amaçlarının sınırları içinde kalması da bir şarttır. Bu tanım ışığında bir tüzel kişi, amacı doğrultusunda olmayan bir hukuki işlem yapma ehliyetine sahip değildir. Bu örnekte açıkça görüldüğü üzere bir tüzel kişinin belirli konularda fiil ehliyetinin sınırlandırılmış olmasına “tahsis (özgüleme) prensibi” yani “ultra-vires” adı verilir.

Tüzel kişiler, bünyelerinde kurulan organların “organ” sıfatıyla görevlerini ifa ederken başkalarına vermiş oldukları zararlardan da sorumlu tutulurlar. Örnek vermek gerekirse, bir derneğin yönetim kurulu, derneğin bir organı olarak hukuka aykırı bir fiille (yayımlanan bir bildirisi) herhangi birisinin kişilik haklarına zarar verirse, zarara uğrayan söz konusu kişi, bu zararını doğrudan doğruya dernekten talep edebilir. Ancak, yöneticiler organ sıfatıyla hareket etmemişse vermiş oldukları zarardan kendileri sorumlu tutulur ve bu zararlar tüzel kişilerden istenmez.