Tespit Davası Nedir? Hukukta Tespit Davası
Tespit davası, hukukta kişiliğin dışa karşı (haricen) korunması konusuna dahildir. Maddi ve manevi tazminat davası, önleme davası ve saldırıya son verilmesi davası ile birlikte kişiliği dışa karşı koruyan davadan biri olan tespit davası ne anlama geliyor? Daha önceki yazılarımızda çeşitli hukuki terim ve kavramlardan söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca ”tespit davası” kavramından söz edeceğiz.
Tespit Davası Nedir?
Medeni Kanuna göre, kişilik haklarına saldırıda bulunulan herhangi bir kişi, saldırı sona ermese bile etkileri hala devam eden saldırının hukuka aykırı olduğunun tespitini talep edebilir. Bu, Medeni Kanunun 25. maddesinde sabittir. Öte yandan yine Medeni Kanunun 25. maddesinin II. fıkrası gereğince düzeltmenin ya da kararın üçüncü kişilere bildirilmesi veya yayımlanması talebinde de bulunabilir.
Bu hükümlerden de anlaşılacağı üzere kanun koyucumuz, herhangi bir saldırı sonucunda kişilik hakları zarara uğramış olan kişilere, sona ermesine rağmen etkisini kişi üzerinde devam ettirmesi halinde, söz konusu saldırının hukuka aykırı olduğunu belirlemek için dava açma ehliyeti tanımaktadır.
Tespit davası açabilmek için kişilik haklarına karşı yapılmış olan ve sona ermesine rağmen söz konusu hukuka aykırı saldırının kişi üzerinde etkisini devam ettiriyor olması şartı aranmaktadır. Bu nedenledir ki henüz meydana gelmemiş ancak çok yakın bir zamanda meydana gelme ihtimali bulunan hukuka aykırı bir saldırı için ”tespit davası” açılamaz. Öte yandan meydana gelen ancak etkisini kaybeden bir hukuka aykırı saldırıya karşı da tespit davası açmak mümkün değildir.
Örnek vermek gerekirse, bir kişi kendisi hakkında başkaları tarafından yazılan, basın ve sosyal medya kanalları üzerinden kamuoyuna sunulmuş birtakım bilgi, belge ve haberlerin gerçekleri yansıtmadığına ve bu bilgi, belge ve haberlerin asparagas veya asılsız olduğunu ifade edip söz konusu haberlerin kişilik haklarını zedelediğini iddia etmesi ve bunun hukuka aykırı bir saldırı olduğunu belirlemek üzere tespit davası açabilir. Ancak yukarı da değindiğimiz gibi söz konusu kişinin tespit davası açabilmesi için hakkında çıkan haberlerin ”hala” kişilik haklarını zedeliyor olması gerekmektedir.
Öte yandan söz konusu kişi hakkında çıkan haberlerin kamuoyunda infial yaratmadığı ve ilgi uyandırmadığı takdirde kişi, her ne kadar hakkında çeşitli haberler yayınlansa da tespit davası açamaz. Ayrıca, üzerinden uzun bir zaman geçmiş ve unutulmuş olan saldırılara karşı da tespit davası açılması mümkün değildir.
Bu davalarda davacı, yani kişilik haklarına kanuna aykırı bir şekilde saldırıda bulunulan kişi, saldırının hukuka aykırı olduğunu tespit etmesinin yanında gerekmesi halinde kararın yayınlanmasını ya da kararın üçüncü kişilere bildirilmesini de tespit etmektedir.
