Kısaca: Bursa Emir Sultan Cami: Tarihi, Mimari Yapısı
Emir Sultan Cami Türkiye’de yer alan ve her yıl binlerce ziyaretçi kabul eden önemli bir yapıdır. 15. Yüzyıl’da, Sultan Mehmet Çelebi’nin hükümdarlığı sırasında, Yıldırım Bayezid’in kızı Hundi Fatma Hanım tarafından kocası Emir Sultan için yapıldığı bilinmektedir.[1] Emir Sultan Cami harimi (harim; cemaatin namaz kıldığı, mihrap ve minberin bulunduğu iç mekandır.) kare planlıdır (15.20×15.20) metredir ve kubbe ile örtülmüştür. Duvarlarda kesme taş ve tuğladan oluşan almaşık örgü tekniği kullanılmıştır. Pencereler mukarnaslı alınlıklara sahiptir. Yuvarlak kemerli veya dikdörtgen 56 pencere ile aydınlatılmıştır. Mihrabı 17. Yüzyıldan kalma İznik çinileri ile kaplıdır.[2]
Emir Sultan Cami tek kubbeli Camilerin en büyüğüdür. Cami süsleme tekniği olarak da pek çok işçilik ve güzelliği içinde barındırmaktadır. İç kısımda yer alan kapı ve pencerelerde 19. Yüzyıl bezme modeli olan alçı malzemesi ile Mimari motifler kullanılmıştır. Kubbe çevresindeki pencerelerde ise geometrik motif kullanılmıştır. Ahşap malzeme de çok fazla alanda kullanılmıştır. Kapı kanatlarında, avlu kapısında, pencerelerde, revaklı avludaki taş kemerlerde, yan bahçede yer alan abdest havuzunun taşıyıcı elemanlarında, mahfil birimlerinde, minber ve vaaz kürsüsü gibi yerlerde Ahşap malzeme bulunmaktadır. Minare, duvar, taşıyıcı elemanlar ve taç kapıda ise taş malzeme kullanılmıştır. Revak sütunlarında da renkli taş uygulamaları göze çarpar. Güney cephedeki taç kapı ve doğu bahçesi de yine taş süslemeler ile bezenmiştir. Farklı süsleme teknikleri ile göze değen Cami hem sıvı kalem işi, hem de ahşap kalem işi tekniğinin yoğun olarak kullanıldığı bir yapıdır. Ve diğer Camilere oranla ahşap kullanımı daha fazladır.[3]
Emir Sultan Cami güney ve batı yönünde farklı zamanda yapılmış çeşmelere de yer vermektedir. Batı kısmında yer alan çeşme eşi Fatma Hanım’ın isminin verildiği üçgen alınlıklı, çiçek ve yaprak motifleri ile bezeli süslü ve çok hoş bir çeşmedir.[4] Emir Sultan Cami hakkında birçok bilgi ve rivayet de bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri, birçok dönemde Caminin harap olduğu ve farklı kişiler tarafından tekrar yaptırılmasıdır. İlk olarak 15. Yüzyılda erken Osmanlı üslubu şeklinde yapılmışken daha sonrasında Osmanlı Barok esintileri görülmüştür. Emir Sultan dönemi mimari yapı ile özleşmemesi Cami’nin yeniden inşa edildiğini göstermekte, bu da dönemin padişahı 3. Selim’in 19. Yüzyılda Emir Sultan Cami’ni yeniden inşa ettiğini işaret etmektedir.[5] 3. Selim’in Camiyi tekrardan inşa ettiği kendi kitabesinde de bulunmaktadır.
Bursa da bulunan birçok Cami gibi Emir Sultan Cami de depremlerde zarar görmüş 1855 depreminde yıkılmış tekrar 1868-1869 yılında Sultan Abdulaziz tarafından yaptırılmıştır. [6] Emir Sultan Cami içerisinde Külliye, Türbe ve Mezarlık da bulundurmaktadır. Emir Sultan Mezarlığı birçok alim ve tanınmış kişinin ebedi istirahatgahı olmuştur. Emir sultanın eşi ve oğlunun mezarlığı da burada bulunmaktadır. Emir Sultanın birçok öğrencisi ve dönemin önemli şahsiyetlerinin mezarı da Emir Sultan Mezarlığında bulunmaktadır. Altı yüzyılı aşkın süredir sağlam bir şekilde duran mezarlık uzun yıllardır insanlara hizmet vermeye devam etmektedir.[7]
Emir Sultan hakkında en çok menkıbe yazılmış önemli din adamlarından biri olarak da biliniyor. Döneminin üç önemli padişahı Yıldırım Bayezid, 2. Murad ve Çelebi Mehmet Emir Sultana çok kıymet verip saygı duyar her zaman savaşa çıkmadan önce ondan dua alıp kılıçlarını onun elinden kuşanmıştır. Sağlığında uzak bölgelerde yaşayan dervişler de her yıl kafile halinde Bursa’ya gelip Emir Sultanı ziyaret eder ve onun duasını alırlarmış bu gelenek Emir Sultanın ölümünden sonra da devem etmiştir. Osmanlı dönemind askerleri de onun manevi desteğine her daim ihtiyaç duymuştur. [8]
Sonuç olarak Emir Sultan Cami 15.yüzyılda ilk inşasını tamamlamış 19.yüzyılda 3.Selim zamanında tahrip olduğu için yeniden inşa edilmiş, son olarak da 1855 depreminde yıkılıp 1869 yılında Abdulaziz tarafından tekrardan inşa edilmiştir. Mimarisi ve estetiği çok güçlüdür. Süslemesinde en çok ahşap kullanılan Cami unvanıyla çok estetik ahşap bir görünümü vardır. Süslemelerinde çok fazla işçilik vardır. İç ve dış süslemelerinde taş, mermer, ahşap gibi birçok farklı yapı bulunduruyor. Değişim yaşasa da bugüne kadar gelmiş ve kapılarını ziyaretçilerine açmaya devam etmektedir. Tarihi yapısı, mimarisi, estetik ve süslemeleriyle dikkat çekmeye devam etmektedir. Aynı zamanda içerisinde hem türbe hem de mezarlık bulunduran geniş bir araziye sahip olan cami, yüzyıllardır tarihini korumaya devam etmektedir. Görülmeye değer bu eşsiz güzellikteki estetik cami uzun yıllardır ziyaretçilerini kabul etmeye devam etmektedir. Akademik çalışmalar ve koruma projesi açısından da büyük bir önem arz etmeye devam etmektedir.
[1] “Emir Sultan Cami ve Külliyesi”, T.C Yıldırım Kaymakamlığı, (Erişim Tarihi 28 Mayıs 2025)
[2] “Emir Sultan Cami”, Bursa Yıldırım Belediyesi, (Erişim Tarihi 28 Mayıs 2025)
[3] Duygu Gök, Selen Durak, “19. Yüzyıl Osmanlı Mimarisi Süsleme Sanatında Kullanılan Malzeme ve Teknik Özellikler: Bursa Emir Sultan Cami Örneği, Dergipark, (Erişim Tarihi 29 Mayıs 2025)
[4] Burcu Soykök Ede, “Emir Sultan Cami ve Külliyesi”, Türkiye Turizm Ansiklopedisi, (Erişim Tarihi 29 Mayıs 2025)
[5] Doğan Yavaş, “Emir Sultan Cami”, İslam Araştırmaları Merkezi, (Erişim Tarihi 29 Mayıs 2025)
[6] Burcu Soykök Ede, “Emir Sultan Cami ve Külliyesi”, Türkiye Turizm Ansiklopedisi, (Erişim Tarihi 29 Mayıs 2025)
[7] “Tarihi Bursa Mezar Taşları2 Emirsultan Mezarlığı”, Bursa Büyük Şehir Belediyesi, (Erişim Tarihi 30 Mayıs 2025)
[8] Hüseyin Algül, Nihat Azamat, “Emir Sultan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Erişim Tarihi 30 Mayıs 2025)
