Neden Bayan Değil Kadın?

Neden bayan değil kadın? Bu soruyu elbette ki “bayan” denilince kafası atan kadınlarından “bayan değil kadın” çıkışını duyduğunuzda aklınızdan geçirmişsinizdir. Örneğin bir zamanlar okuduğum okulun bir odasının üstünde koskocaman harflerle “BAYANLAR GİREMEZ!” yazıyordu. Neden bayan değil kadın? Kadınlara neden bayan denmez? Özellikle feminist çevrelerce üzerinde oldukça fazla durulan bu konuyu biraz daha açalım. Bayan değil kadın ama neden?

Cinsiyetçi Bir Yaklaşım

Bayan ifadesi feminist çevrelerce cinsiyetçi bir yaklaşım olarak gösteriliyor. Özellikle ataerkil toplum düzeninde kadının rolü, erkeklerin rolünden çok daha fazla “silik” bir yapıda olduğundan bu deyim, rahatsızlıkla karşılanıyor.

Bayan Kelimesi Bay’dan Türüyor

Bayan kelimesinin sıkça eleştirilmesindeki en temel ve haklı sebep kelimenin doğrudan “bay” kelimesinden türemelidir. Bay kelimesinden türediği gerekçesiyle “bayan” kelimesinin kullanımı, bazı çevrelerce tepkiyle karşılanıyor.

Baymak Fiili İle de İlişkilendirenler Var

Baymak, yani bir diğer ifadeyle sıkmak, usandırmak anlamlarına gelen bir fiil. Bayan değil kadın çıkışında bu yaklaşım da önemli bir yer tutuyor.

Özellikle son zamanlarda bu çıkışı hemen her yerde görmek, “bayan değil kadın” sözüne rastlamak mümkün.

Mesela şöyle bir olayla “neden bayan değil kadın” söyleminin haklı olduğunu ortaya koyabiliriz.

Mesela bir mağazada erkek-kadın kabinleri farklı olsun, görevli bir kadın müşterinin erkek kabinine girdiğini görünce “bayan kabinleri üst katta” der ve “kadın kabini” ifadesini kullanmaz. Ama bir erkek müşteri kadın kabinine girdiği zaman görevli “erkek kabinleri alt katta” der ama “bay kabini” ifadesini kullanmaz. Bu da “bayan” kelimesini normalde erkekler için kullanılmayan bir terimi kadını simgelemek için kullanılan bir terim haline getiriyor. Bu durumda ise “bayan” kelimesi ötekileştirilmiş oluyor.

Öte yandan gerçek vurgu gerekse söyleniş bakımından “kadın” kelimesi “bayan” kelimesinden çok daha etkili bir kelime.

Fakat kadınlara yaygınlaşan “kız” ile “kadın” tanımları arasında kalan evrelerde “bayan” kelimesini kullananlar da var. Şöyle ki ülkemizde “kadın” profili; evli, çocuklu, ev hanımı ya da çalışan ve 30 yaş üstüdür. “Kız” profili ise bireyin evlenene kadar olan dönemini ifade eder. Bazı kesimlere göre “bayan” kelimesi bu iki tanıma da uymayan bireyler için kullanılan bir terimdir.

İşin özeti bu şekilde. Sakın olan kadınlara bayan demeyin. Dikkat edin. Özen gösterin.