Öğretici (Pragmatik) Tarih Anlayışı Nedir? Özellikleri? Temsilcileri?

Öğretici (pragmatik) tarih nedir, özellikleri nelerdir? Daha önceki yazılarımızda tarihle ilgili olarak merak edilen çeşitli konu başlıklarından söz etmiştik. Bu yazımızda ise ayrıca öğretici (pragmatik) tarih anlayışından söz edeceğiz.

Öğretici (Pragmatik) Tarih Anlayışı Nedir?

Öğretici tarih anlayışı, geçmişteki olaylardan ders çıkarmak, bu sayede geleceğe yönelik doğru tahminlerde bulunabilmek, okurlara milli ve ahlaki duygular aşılamak amacıyla yazılan eserlerden oluşmaktadır ve belirli bir amaca hizmet etmektedir. Pragmatik tarih anlayışı da denilen öğretici tarih anlayışında ön plana çıkan hususlardan biri ünlü şahsiyetlerin kullanılması; bu kişilere büyük değerler atfedilmesidir. Öğretici tarih anlayışının başat isimlerinden biri Yunan tarihçi Tukidides’tir. Atinalılarla Spartalılar arasındaki Peloponezya Savaşları Tarihi adlı kitabı gerçek anlamda tarih yazımındaki en gerçekçi karaktere sahip ilk eser olma konumuna sahiptir. Tukidides, bu özelliği ile siyasi tarih yazıcısıdır. Tukidides’i sonraları Polybios, Plutarkhos, Tacitus, Machivelli, Thomas Carlyle gibi Grek ve Roma tarihçilerinin eserleri takip etmiştir. Bunlar arasında Niccolo Makyavel’in Prens’i (Hükümdar) ve Thomas Carlyle’nin Kahramanlar’ı tarihi bir figür bağlamında şahsiyetleri yüceltme yoluna gitmişlerdir.

Öte yandan öğretici tarih yazımında parlak zafer ve olaylardan söz edilmişse de başarısızlıklar karşısında sessiz kalınmıştır ve bu durum pragmatik tarih anlayışının önemli eksiklikleri arasında gösterilmektedir. Bunun yanı sıra evliya menkıbeleri, siyer kitapları ve hal tercümeleri bu tip tarih yazımına örnek olarak gösterilebilir.