Tarih

Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri Ne Zaman ve Nasıl Başlamıştır?

Osmanlı Devleti’nin yenileşme hareketlerinin başlangıcı olarak farklı dönemleri ele alabiliriz. Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin gerek ekonomik gerekse askeri anlamda başta Avrupa ve diğer devletlerden geri kalması nedeniyle ihtiyaç duyduğu yenilikler, kimi zaman bir devlet adamının eliyle yapılmışken kimi zaman da sistematik olarak yapılmıştır. Osmanlı Devleti’nde yenileşme hareketini başlatan olay, kesin olmamakla birlikte askeri alanda yaşanan negatif gelişmelerdir. Zira Osmanlı Devleti’nin Duraklama ve Gerileme Dönemi ele alındığında bu dönemde en büyük yenileşme hareketleri “askeri” alanda yapılmıştır.

Osmanlı Devleti’nin Avrupa’dan askeri anlamda geri kaldığının en büyük göstergesi Haçova Meydan Muharebesi’dir. Zira bu savaşta Osmanlı Devleti, Avrupa’nın ilerleyen askeri teknolojisi karşısında ağır bir mağlubiyet almaktan son anda kurtulmuştur. Fakat, ilerleyen dönemlerde Osmanlı Devleti, geri kalmışlığını göz ardı ederek yeniliklerini askeri alanda yapmıştır.

Gerileme Dönemi’nde yapılan ıslahatlar da aşağı yukarı Duraklama Dönemi Islahatları ile benzer özellikler gösterse de devletin artık eski gücünde olmadığı anlaşılmış ve daha radikal reformlar yapılmakta karar verilmiştir. Osmanlı Devleti’nde yenileşme hareketleri ilk ne zaman başladı sorusuna birkaç başlık altında şöyle cevap verelim;

Osmanlı Devleti’nin Duraklama Dönemi

Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin Batı’dan geri kaldığı yavaş yavaş hissedilmeye başlamış, ıslahatlar ise daha çok askeri alanda yapılmıştır. Bu dönemdeki ıslahatlar daha çok yüzeysel ve dönemin devlet adamları tarafından yapılmıştır.

Osmanlı Devleti’nin Avrupa’dan gerek teknoloji gerekse ekonomik olarak Avrupa’dan geri kaldığı bu dönemde, her konuda Avrupa’nın gerisinde kalınmış ve ıslahatlar kişilerle kısıtlı kalmıştır.

Osmanlı Devleti’nin Gerileme Dönemi

Bu dönemde II. Mahmut, III. Selim ve I. Abdülmecit dönemlerinde yapılan ıslahatlar genellikle ülkeyi dağılmaktan kurtarmak ve devleti ayakta tutmaya yöneliktir.

Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gerçekleşen Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve Meşrutiyet Dönemi, Osmanlı Devleti’ne bağlı ulusları bir arada tutmak için ortaya atılan çözüm önerileridir.

Osmanlı Devleti’nde yenileşme hareketleri ne zaman ve nasıl başlamıştır sorusu, bir hayli detaylı inceleme sonucunda anlaşılır bir konudur.

Öncelikle Osmanlı Devleti’nin neden yeniliklere ihtiyaç duyduğunu anlamak gerekir. Osmanlı Devleti, Duraklama ile beraber askeri alanda özellikle Avrupa Devletlerine karşı zayıf bir konuma düşmüştür. Örneğin Baron dö Tott’un Osmanlı ordusunda Tophane’yi düzenlemesi buna bir örnektir.

Öte yandan Coğrafi Keşifler ile zenginleşen Avrupa’nın Osmanlı iç denizlerini kullanmak yerine Ümit Burnu’nu dolaşıp ticaret yapmaları sonucunda bozulan ekonomisini düzenlemek için çeşitli devlet adamları görevlendirilmiş fakat kötü gidişat engellenememiştir.

Örneğin Duraklama Dönemi’nde ilk denk bütçeyi sağlaması ile bilinen Tarhuncu Ahmet Paşa da bu devlet adamlarından biridir.

Osmanlı Devleti’nde yenileşme hareketlerinin ne zaman ve nasıl başladığının somut bir delili olarak Koçi Bey Risalesini örnek gösterebiliriz. Zira bu risalede devletin aksayan yönlerinin ne olduğu madde madde yazılmıştır.

İlerleyen dönemlerde Osmanlı Devleti’nin yenileşme hareketleri yukarıda değindiğimiz gibi kendisine bağlı ulusları bir arada tutmak üzerine olmuştur. Devlet bu dönemlerde kendi yönetimsel işleyişinden taviz vererek çeşitli ulusların da devlet yönetiminde söz sahibi olmalarının önünü açmıştır. Bu konuda Islahat Fermanı önemlidir.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.