Osmanlı Tarihi

Osmanlı Devleti’nde Bilim ve Düşünce Hayatı

Osmanlı Devleti’nde bilim ve düşünce hayatı nasıldı? Kuruluştan meşrutiyete kadar olan süreç içerisinde Osmanlı Devleti’nde özellikle bilim ve düşünce alanında öne çıkan isimler kimlerdi? Bu yazımızda Osmanlı Devleti’nde bilim ve düşünce hayatını yine Osmanlı Devleti zamanında yaşamış olan bilim insanları üzerinden anlatacağız.

Akşemsettin

1. Fatih Sultan Mehmet’in hocasıdır.
2. Tıp alanında uzmanlaşmıştır.
3. Maddet’ül Hayat isimli eseri ile ünlüdür. Bu eserde bulaşıcı hastalıkların yanı sıra ilk kez mikroptan da bahsetmiştir.
4. Risalet’ün Nüshiye isimli tasavvuf eseri vardır.

Kadızade-i Rumi

1. Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşamıştır.
2. Matematik ve Astronomi alanında uzmanlaşmıştır.
3. Ali Kuşçu ve Uluğ Bey’e hocalık yapmıştır.

Sabuncuoğlu Şerafettin

1. Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşamıştır.
2. İlk Türkçe cerrahi eser olan Cerrahiyet’ül Haniyye’yi kaleme almıştır.
3. Mücerrebname ile Cerrahname-i İlhani isimli tıp eserleri ile ünlüdür.
4. Deneysel Farmakolojinin kurucusu olarak kabul edilmektedir.
5. Panzehir üzerine çalışmıştır.

Ali Kuşçu

1. Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşamıştır.
2. Ali Kuşçu’nun ismi, NASA tarafından Ay’ın bir bölgesine verilmiştir.
3. Matematik ve Astronomi alanlarında uzmanlaşmıştır.
4. İstanbul’un enlem ve boylamlarını ölçmüştür.
5. Fatih Külliyesinin müfredatını hazırlamış ve ilk matematik okulunu açmıştır.
6. Risale-i Muhammediye ile Risale-i Fi’l Heye eserleri ile ünlüdür.

Hızır Çelebi

1. Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşamıştır.
2. İstanbul’un ilk kadı ve müderrisi olmuştur.

Ahmet Dai

1. Çengname ismindeki alegorik mesnevi eseri ile ün kazanmıştır.
2. Tıpta ilk tercüme kitabı olarak kabul edilen Tercüme-i Tıbb-ı Nebevi isimli tıp kitabının yazarıdır.

Şeyh Bedrettin

1. Çelebi Mehmet (I. Mehmet) zamanında yaşamıştır.
2. Felsefe ve edebiyat alanında uzmanlaşmıştır.

Mercimek Ahmedi

1. Kabusname isimli eseri Türkçeye çevirmiştir.
2. Bu eser, halk dilinin edebi nesir dili olarak işlendiği ilk eser olması bakımından önemlidir.

Aşık Paşa

1. Divan edebiyatının önemli mutasavvıfları arasında yer almaktadır.

Kemal Paşazade

1. Kanuni Sultan Süleyman zamanında yaşamıştır.
2. Ünlü bir tarihçi ve dönemin şeyhülislamıdır.
3. Tevarih-i Ali Osman isimli eseri ile ünlüdür.

Lütfi Paşa

1. Kanuni Sultan Süleyman zamanının sadrazamları arasında yer almaktadır.
2. Önemli bir tarihçidir.
3. Asafname ve Halas’ül Ümme fi Marifet’ül Eimme adlı eserleri ile ünlüdür.

İbn’ül Baytar

1. Botanik ile ilgili çalışmaları ile ün kazanmıştır.

Katip Çelebi (Hacı Kalfa)

1. II. Bayezid zamanında yaşamıştır.
2. Astronomi ve coğrafya alanlarında çalışmıştır.
3. Keşfü’z Zünnun isimli eseri ile ünlüdür.
4. Cihannüma adlı kitabında Astronomi alanında önemli bilgiler vermiştir.
5. Cihannüma, ilk sistemli coğrafya eseridir.
6. Tarih-i Kebir, Tuhfet’ül Kibar, Takvim’üt Tevarih ve Fezleke gibi eserleri de bulunmaktadır.
7. Risaleler hazırlamıştır.

Takiyüddin Mehmet

1. Astronomi ve matematik alanlarında çalışmıştır.
2. Osmanlı Devleti’nde ilk rasathaneyi kurmuştur.
3. Osmanlı Devleti’nde ilk otomatik makineler ile ilgili eserler kaleme almıştır.
4. Güneş ve ay tutulmaları ile ilgili gözlemlerde bulunmuştur.
5. İlk kez mekanik saat kullanmıştır.

Matrakçı Nasuh

1. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman zamanında yaşamıştır.
2. Tarih, matematik, coğrafya, astronomi ve minyatür alanlarında çalışmıştır.
3. Cematü’l Küttab, Kemalü’l Hüssab, Necamü’t Tevarih isimli eserleri ile ünlüdür.
4. Silahşörlerin Üstadı olarak bilinir.
5. Bazı eserlerini Yavuz Sultan Selim’e sunmuştur.

Seydi Ali Reis

  1. Portekizlilerle de savaşmış ünlü bir denizcidir.
  2. Mirat’ül Memalik ve Muhit isimli eserleri ile ünlüdür.
  3. Muhit isimli eserinde yön, fırtına, liman vb. konuları işlemiştir.

Piri Reis

  1. Ünlü denizciler arasında yer alır.
  2. Yavuz Sultan Selim’e Cristof Colomb’un haritasının bir kopyasını sunmuştur.
  3. Kanuni Sultan Süleyman’a sunduğu ”Kitab’ül Bahriye” isimli eseri ünlüdür.
  4. Dünyanın yuvarlak olması, med-cezir olayı, pusulanın kullanımı ve Amerika’nın keşfedilmesi gibi alanlarda çeşitli bilgilere yer verdi.

Genceli Nizami 

  1. Ali Şir Nevai ve Fuzuli’nin yanında yetişmiştir.
  2. Hüsrev-i Şirin, Leyla ile Mecnun ve İskendername isimli eserleri ile ünlüdür.

Rüstem Paşa 

  1. Tarih-i Rüstem (Tevarih-i Ali Osman) eseri ile ünlü bir tarihçidir.

Hoca Sadeddin 

  1. Şeyhülislam, tarihçi ve hattattır.
  2. İstanbul Rüusu ismi verilen en yüksek diplomaya sahip olan bir bilim adamıdır.

Hezarfen Hüseyin Efendi 

  1. Batı ile ilk kez ilişki kuran bilim insanıdır.
  2. Yunan ve Latin kaynaklarından da yine ilk yararlanan Osmanlı tarihçisi olma özelliği taşır.

Evliya Çelebi

  1. Coğrafya ve tarih alanlarında çalışmıştır.
  2. Seyahatname adlı eseri ile tanınmıştır.

Şinasi

  1. Batıyı örnek alan ilk şair, oyun yazarı ve ilk gazete sahibi yazar olması bakımından önemlidir.

Şeydi İbrahim Seyyid 

  1. İlk müneccimbaşı olması nedeniyle önemlidir.

Naima

  1. İlk vakanüvist olması bakımından önem taşımaktadır.

Molla Fenari

  1. Osmanlı Devleti’nin ilk şeyhülislamı Molla Fenari’dir.
  2. Ayn’ül Ayan adındaki eseri önemlidir.

Zembilli Ali Efendi

  1. Şeyhülislamdır.
  2. El-Mutahharat isimli eseriyle ünlüdür.

Hezarfen Ahmet Çelebi

  • İlk başarılı uçuş denemesini yapan kişidir.

Lagari Hasan Paşa 

  • İlk roket denemesini yapmıştır.

Ebussuud Efendi

  1. Kanuni Sultan Selim döneminde şeyhülislamlık yapmıştır.
  2. Kanunname ve Duaname isimli eserleri ile ünlüdür.

Sinan Paşa 

  1. Matematik ve geometri alanlarında çalışmıştır.
  2. Nasihatname ve Tezaruname isimli eserleri ile ünlüdür.

Altunizade

  1. Ünlü bir tıp alimidir.
  2. Fatih Sultan Mehmet zamanında özellikle ”üroloji” alanında çalışmalar yapmıştır.

Namık Kemal 

  1. İlk tarihi roman olma özelliği taşıyan Cezmi ile ilk edebi eser oaln İntibah’ı yazdı.

Kızalızade Ali

  • Anadolu kazaskerliği görevinde bulunmuştur.
  • İlk Türkçe ahlak kitabı olan ”Ahlak-ı Alai”yi yazmıştır.

Marco Paşa 

  • Hekim olan Marco Paşa, ”derdini Marco Paşa’ya anlat” deyimini dillere pelesenk etmiştir.

Listede yer alan bilim insanlarının neredeyse büyük bir kısmı, Osmanlı Devleti’nin Duraklama Dönemi’nin öncesine kadar olan süreçte yaşamış ve bu dönemde eserlerini vermiştir. Avrupa’da bilim alanında radikal değişimlerin yaşandığı Rönesans ve akabinde gelen Aydınlanma Çağı’nı Osmanlı Devleti takip edememiş ve Rönesans ile birlikte Osmanlı Devleti, Avrupa’nın gerisinde kalmıştır.

Eğitim alanında yaşanan yozlaşma ve beşik ulemalığı gibi geleneklerle kaliteli ve kalifiyeli eleman yetiştiremeyen Osmanlı Devleti, sadece çöküşü eğitim alanında değil askeri, siyasi ve ekonomi başta olmak üzere pek çok alanda derinden hissetmiştir. Fakat, tüm bu alanlarda yaşanan gerilemenin en önemli nedeni eğitim alanında yaşanan problemler olmuştur.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.