Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Kurulma ve Kapatılma Nedenleri; Özelliği ve Mali Modeli Nelerdir?
Cumhuriyet döneminin önemli siyasi partileri arasında yer alan Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulma nedenleri, kurucu başkanı, özelliği, program içeriği, mali modeli ve neden kapatıldığı gibi konulara bu yazımızda yer vereceğiz. Daha önceki yazılarımızdan Cumhuriyet döneminde meydana gelen olayları inceleyebilirsiniz. Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Kurulma ve Kapatılma Nedenleri; Özelliği ve Mali Modeli Nelerdir?
Kurulma Nedenleri Nelerdir?
Yeni kurulan Türk devletin demokrasiyi benimsemiş olmasına istinaden demokrasinin gereği olarak çoğulculuğu gerçekleştirme isteği Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulmasında önemli bir paya sahiptir.
Her muhalefet partisinin genel amaçları arasında olduğu gibi Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın da en temel amacı, hükümeti muhalefet bir organ ile denetleyebilecek oluşum kurmaktır.
Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın bir diğer kurulma nedeni de tek parti iktidarına/hakimiyetine son vermektir.
1929 yılında meydana gelen Dünya Ekonomik Krizi’nin etkilerini ortaya atılacak yeni iktisadi modellerle azaltma ve hükümet harcamalarını kontrol altına alma isteği yine Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulma nedenlerinden biridir.
Kurucu Başkan: Ali Fethi Okyar
Özelliği: Üçüncü Parti, İkinci Muhalefet Partisi
Program İçeriği:
- Gümrüklerde tekelciliğe son verilmeli
- Teşviki Sanayi Kanunu uygulanmalı
- Tek dereceli seçime geçilmeli
- Tabancı sermayeye fırsat verilmeli
- Vergi reformu yapılmalı
- Kadınlara da siyasi haklar tanınmalı
Mali Model: Liberalizm
Mustafa Kemal, partinin kurulmasında önemli bir rol oynamıştır. Fakat Mustafa Kemal’in, partinin programına müdahelesi olmamıştır. Mustafa Kemal, Serbest Cumhuriyet Fırkası’na sadece bir şart sunmuştur. Bu şart;
– Laiklik ve Cumhuriyetçilik ilkesine sıkı sıkıya bağlı kalınması gerekliliğidir.
Mustafa Kemal, kadınların da Serbest Cumhuriyet Fırkası içerisinde yapılanmalarını ve söz hakkı almalarını tavsiye etmiş hatta kız kardeşi Makbule Hanım’ı parti üyesi yapmıştır.
Kapatılması
Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasında etkili olan en önemli gelişme, partinin zamanla eski rejim ve hilafet yanlılarının merkezi ve taraftarların savunduğu bir oluşum haline gelmiş olmasıdır. Bu gelişmeler üzerine Cumhuriyete zarar gelmemesi için Ali Fethi Okyar, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nı feshettiğini açıklamıştır. (17 Kasım 1930)
Öte yandan partinin feshedilmesinde/kapatılmasında adının belediye seçimlerinde usulsüzlük yapması da etkili bir neden olmuştur.
