Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Türkiye’nin iklimini etkileyen faktörler özel konum ve matematik konum olmak üzere ikiye ayrılır. Dağların, karaların ve yer şekillerinin yanı sıra matematik konumu, Türkiye’nin iklimini belirleyen faktörler arasındadır.
A. Özel Konum
– Etrafındaki Denizlerin Etkisi
– Etrafındaki Karaların Etkisi
– Yerşekillerinin Etkisi
B. Matematik Konum
Etrafındaki Denizlerin Etkisi
Türkiye’de yıllık sıcaklık farkı, sıcaklığın dağılışı, yağış miktarı ve rejimi, daimi kar sınırı, donlu gün sayısı, kar örtüsünün yerde kalma süresi bulutluluğun dağılışı ve nemlilik ile denizlere konumu arasında sıkı bir bağ vardır.
Kıyı kesimlerde nem oranları, bitki çeşitliliğini ve türünü etkiler. Kıyı kesimlerde çalı ve ağaç formasyonuna ait bitki türleri doğal olarak yetişebilirken iç bölgelerde ot formasyonuna ait bitki türleri görülür.
Etrafındaki Karaların Etkisi
Türkiye, doğuda ve kuzeyde büyük bir kara kütlesi olan Asya kıtası ve Sibirya ile güneydeki Arabistan ve Suriye çöllerinin etkisi altındadır. Bu durum Türkiye’nin denizlerden uzak iç kesimlerinde belirgin olarak karasallık şiddetini artırır. Karasallık şiddetindeki artışa bağlı olarak yıllık sıcaklık farkları artar, yağış miktarı azalır.
Yerşekillerinin Etkisi
Türkiye’nin yeryüzü şekilleri dağların uzanış yönleri, yükselti ve eğim yönünden coğrafi bölgelerde farklılıklar gösterir.
1. Yükselti: Yükselti artıkça sıcaklığın azalmasına bağlı olarak;
- Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinde artış gözlenir.
- Bir dağ yamacı boyunca bitki kuşakları oluşur.
- Karların yerde bekleme süresi artar.
- Dağların yüksek kesimlerinde kalıcı karlar görülür. (Buzul)
- Karasallık derecesinde artış gözlenir.
2. Dağların Uzanış Yönü: Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında dağlar kıyıya paralel uzanır. Boyuna kıyı da denilen bu nedenden dolayı ise;
- Denizellik oldukça dar bir alanda etkisini hissettirir.
- Kıyılarla iç kesimler arasındaki iklim farkları fazladır. (Örn. Rize ve Gümüşhane)
- Yamaç (orografik) yağışları fazladır.
Ege kıyılarında dağlar kıyıya dik uzanır. Enine kıyı olarak da adlandırılan bu neden dolayı ise;
- Denizellik geniş bir alanda etkilidir.
- Kıyılarla iç kesimler arasında iklim farkı azdır.
- Yamaç (orografik) yağışlar azdır.
Not: Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de bir Orta Kuşak ülkesi olması, dağ kuşaklarında güneye bakan yamaçların, kuzeye bakan yamaçlara göre güneşten daha fazla yararlanmasına ve buna bağlı olarak daha fazla ısınmasına neden olur. (Mutlak konum)
Matematik Konum
Matematik konumunun iklim özellikleri üzerindeki en etkilerinden biridir. Türkiye, Kuzey Yarım Küre’de, Ilıman Kuşak’ta (Orta Kuşak’ta) yer alır.
- Güneş ışınlarının dik gelmemesi,
- güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak kuzeye doğru gidildikçe sıcaklık ortalamalarının düşmesi,
- hava kütlelerinin etkileri,
- genel rüzgarların etkileri gibi konular matematik konumla ilgili bir durumdur.
ve
- Dört mevsimin görülmesi,
- Batı rüzgarlarının etkili olması,
- Cephe yağışlarının etkili olması gibi konular Orta Kuşak’ta yer almasının bir sonucudur.
