Enlemin (Paralellerin) Etkileri Nelerdir?
Dünya üzerinde bulunan bir noktanın Ekvator çizgisine olan uzaklığının açı cinsinden değerine “enlem” yani paralel ismi verilir. Enlem, dünya üzerindeki herhangi bir noktanın yerin merkezine çekilecek dikey bir çizgiyle Ekvator çizgisi arasındaki açıya denir. Öte yandan enlemler daha çok derece, dakika ve saniye olarak ifade edilmektedir. Peki enlemlerin (paralel) etkisi nedir? Enlemlerin hangi konular üzerinde etkisi bulunmaktadır?
1. İklim
2. Güneş ışınlarının geliş açısı
3. Gölge boyu
4. Sıcaklık dağılışı
5. Buharlaşma
6. Yağış çeşidi
7. Akarsu rejimi
8. Tarım ürünlerinin çeşitliliği
9. Kalıcı kar sınırının yüksekliği
10. Dünyanın dönüş hızı
11. Deniz suyunun tuzluluk ve sıcaklığı
12. Gece ile gündüz arasındaki zaman farkı
13. Yerleşme ve tarım faaliyetlerinin üst sınırı
14. Yerleşme biçimi
15. Nüfus dağılışı
16. Sanayi faaliyetleri
17. Bitki örtüsünün çeşitliliği
Ekvator bölgesinde güneş ışınlarının geliş açısı diktir. Kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı kırılır ve Ekvator bölgesinde olduğu gibi yer yüzeyine dik düşmez.
Enlemin en büyük etkisi, sıcaklığın dağılışı üzerinde olduğu için, yukarıda belirtilen tüm nedenler, hemen hemen sıcaklık ile etkilidir. Güneş, Ekvator bölgesini dünyanın diğer bölgelerinden daha fazla ısıtır. Buradaki buharlaşma, diğer bölgelere göre daha fazladır. İklim, yıl boyunca sıcak; gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı neredeyse sıfıra yakındır. Bu, fiziksel ayrışmanın da fazla olması anlamına gelir.
Kutuplara doğru gidildikçe dünyanın dönüş hızı da artar. Dünyanın kendi ekseni etrafında en hızlı şekilde döndüğü yer, dünyanın şeklinden dolayı, kutup bölgeleridir.
Öte yandan Ekvator bölgesinde aşırı buharlaşma nedeniyle tuzluluk oranı fazladır. Bu oran, kutuplara doğru gidildikçe azalır. Örneğin dünyanın en tuzlu denizi Kızıldeniz’dir. Ayrıca Akdeniz, Karadeniz’e göre daha tuzlu bir denizdir.
Kuzey-güney yönünde geniş alan kaplayan ülkeler, iklim çeşitliliği açısından zengin oldukları için bu bölgelerdeki bitki ve hayvan çeşitliliği de artmaktadır. Özellikle iklim, bitki ve hayvan çeşitliliği Ekvatoral iklim ve Kutup iklimi arasında geçiş özeliği taşıyan Orta Kuşak’ta daha fazladır.
Ülkelerin doğu-batı yönünde uzanması iklim çeşitliliğine neden olmadığı için bu bölgelerdeki bitki ve hayvan çeşitliliği de azdır.
