Jean-Francois Lyotard ve Postmodern Durum Kitabı Üzerine Bir Analiz

Jean-François Lyotard’ın Postmodern durum adlı kitabı 1983 yılında yayınlanmıştır. Kitabın temel problematiği Postmodern dönem ile birlikte bilgiye karşı gelişen şüpheci yaklaşım ve bu şüpheciliğe bağlı olarak geliştirilen meşruiyet problemidir. Ona göre bilgiye modern zamanlarda kesinlikle yaklaşılırken postmodern zamana erişildiğinde şüphe ile yaklaşılmıştır. Buna bağlı olarak kitapta ele alınan temel konu, bilginin meşrulaştırılma problemidir. Yani postmodern sürece geçiş ile birlikte bilginin kendisine inanılma, kabul edilebilirliğini oluşturan unsurları saptama problemi ortaya çıkmıştır.  Bu problem Lyotard tarafından, Wittgensteinci bir dil felsefesinin anlatımlarına uyarlanmış bir şekilde karşımıza çıkar.

Öncelikle Lyotard için modern dönem meta-anlatılar dönemidir. Onun meta-anlatı dediği şey, evrendeki her şeyi açıklayabileceğini iddia eden ve tek hakikat olarak kendini gören anlatılardır (Lyotard, 2013: 6). Diğer yandan kitabın temelini oluşturan postmodernizm ise meşrulaştırma anlatılarına karşı oluşmuş bir inanmazlık durumu, toplum içerisinde değişimi sağlayan özellikle epistemolojik kopuşu yaratan toplumsal bir değişim süreci olarak ele alınmaktadır (Lyotard, 2013:  20).

Lyotard burada meşrulaştırılmaya çalışılan bilgi olarak sadece bilimsel bilgiyi ele almaz. Çünkü bilgimizi sadece bilimsel bilgi oluşturmaz. Hayatın içinde belli bir meşruluğa sahip anlatısal bilgi de vardır. Buna bağlı olarak anlatısal ve bilimsel bilgi olarak ikiye ayrılan bilgi türlerinin olduğunu belirtir ve bu bilgileri pragmatikleri çerçevesinde ele alır. Anlatısal bilginin bu kabul edilirliği gözlemlendiğinde meşruluğunun sorgulanmadan kabul edildiği sonucuna varılmaktadır. Buna bağlı olarak Lyotard, meşruluğun anlatısal bilginin kendisinde olduğunu söyler. Ancak bilimsel bilgi için aynı durumun söz konusu olmadığını dile getirir. Lyotard modern dönemde artık bahsedilen geleneksel anlatıların yerini meta-anlatıların aldığını söyler.

Lyotard‟a göre, içinde bulunduğumuz Postmodern durumu en iyi ifade eden unsur, metaanlatılara karşı meydana gelen güvensizliktir. Metaanlatılara karşı bir güvensizlik hali gelişmiştir. Çünkü kapitalizm küresel bir şekilde yayılım göstermiş, teknoloji ve bilimdeki gelişmeleri açıklamada metaanlatılar yetersiz kalmışlardır. 

Kaynakça

• Lyotard, J. F. (2013). Postmodern Durum. Çev: Ahmet Çiğdem), Vadi Yayınları, Ankara.