Türk Modernleşmesindeki Ana Eksenler Nelerdir?

Modernleşme en genel tanımıyla Batı’nın siyasal, kültürel, ekonomik ve sosyal alanlardaki sistemine bağlı olarak Batı dışındaki toplumların bu alanlarda yapmış oldukları tüm düzenlemeleri içermektedir. Her toplumun kendine özgü modernleşme süreci olduğu gibi Türk toplumsal yapısının da kendi iç dinamiklerine bağlı olan bir modernleşme biçimi söz konusudur. III. Selim ile başlayıp Tanzimat, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerini kapsayan bu süreç, Türk tarihinde toplum yapısına uyum sağlayıp sağlamama konusunda sürekli tartışmaları ortaya çıkarmıştır.

Türk modernleşmesi temelde Batı karşısında geri kalmışlığın bir çözümü olarak şekillenmiştir. Geleneksel değerlerden uzaklaşıp, çözümü Batılı değerleri benimsemekte arayan toplumun elit kesimi, Kemalist reformlar ekseninde yeni bir toplumsal sistem inşa etmeye çalışmıştır. Bu anlamda Niyazi Berkes geri kalmışlığı Türk modernleşmesi özelinde açıklayarak Türk toplumunun Kemalist ideoloji ve reformlardan uzaklaştıkça modernleşme sürecinde sapmaların yaşandığını belirtmektedir (Berkes, 2018).

Ancak bu konuda Şerif Mardin (2020), Türk modernleşmesini İleri-geri veya resmi ideoloji ya da Kemalist ideolojinin etkilerinden uzak, toplumun özgün kalıpları (kültür, kitle, gençlik) üzerinden açıklamaya çalışmaktadır. Mardin, modernleşmeyi toplumsal değişimin temel dinamiklerinden biri olarak ele almış ve değişimi açıklamada genel geçer kalıplardan uzak bir şekilde ele almak gerektiğini belirtmiştir. Mardin, gelişme ve modernleşmeyi açıklarken özellikle kültüre ayrı bir rol atfeder. Gelişmişliğin kültür ile paralel olduğunu vurgulayarak toplumların özellikle kültür özelinde çalışmalar yapması gerektiğini vurgulamıştır.

Kaynakça

• Berkes, N. (2018). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Mardin, Ş. (2020). Türk Modernleşmesi Makaleler 4, İletişim yayınları, İstanbul.